Iets meer dan een jaar geleden hebben we met het Burgerforum-EU, de voorganger van Burgercomité-EU, in de Kamer ons burgerinitiatief voor een EU-referendum toegelicht. Minister Frans Timmermans (Buitenlandse Zaken) zei dat hij het door ons gevraagde referendum bij verdere overdracht van bevoegdheden aan de EU niet wilde uitschrijven. Hij adviseerde ons gebruik te maken van de Wet raadgevend referendum zodra die van kracht was geworden.
Dat is sinds deze zomer het geval. We maken gebruik van deze wet en hebben de tweede procedurele fase bereikt. We hebben inmiddels de helft van de benodigde 300.000 handtekeningen voor een correctief raadgevend referendum over het EU-associatieverdrag met Oekraïne verzameld.
Als het ons lukt de overige handtekeningen te verzamelen, zal dit referendum – heel gepast – plaatsvinden tijdens het Nederlands EU-voorzitterschap in 2016.
Waarom willen we een referendum over dit associatieverdrag? Zo maar wat wedervragen. Is het verstandig een associatieverdrag af te sluiten met daarin een visumvrije regeling (artikel 19) met een land in burgeroorlog? Met een land dat bijzonder corrupt is? Waar veel vrouwenhandel, kinderprostitutie en drugshandel voorkomt? En willen we Oekraïne straks via EU-regelingen financiële bijstand geven (artikel 453)?
Voor wie denkt dat Oekraïne baat zal hebben bij de EU: heeft de EU niet genoeg ellende veroorzaakt? We zijn de stuitend onverantwoordelijke toespraken van EU-politici Guy Verhofstadt en Hans van – ‘never, never give up’ – Baalen op het Onafhankelijkheidsplein in Kiev toch niet vergeten? Die EU-inmenging is mede aanleiding voor de burgeroorlog. En willen Nederlanders echt dat ons land zich via dit verdrag impliciet mengt in een proxy-oorlog met Rusland?
Uit opinieonderzoek blijkt al jaren dat Nederlanders niet willen dat Oekraïne lid wordt van de EU. Ondanks wat politici bij hoog en laag beweren is dit verdrag een grote stap in die richting. De toenmalige EU-kopstukken Barroso en Van Rompuy stelden dat Oekraïne in de EU thuishoort. Oekraïense politici zien dit verdrag ook als een opstap naar lidmaatschap.
Sommigen vragen zich vertwijfeld af of zo’n referendum niet te ingewikkeld is voor de Nederlanders. Maar is een referendum over een verdragstekst van honderden bladzijden werkelijk ingewikkelder dan verkiezingsprogramma’s? En weten we zeker dat al die 225 leden van het Nederlandse parlement over alle informatie beschikken om hun beslissingen te nemen?
De kern van de zaak is dat in een levende democratie de bevolking zich rechtstreeks over zaken die de toekomst van het land aangaan zou moeten kunnen uitspreken. Nu de grote ideologische ankerpunten zijn verdwenen, wil de bevolking zelf over concrete aangelegenheden kunnen stemmen. De klassieke representatieve democratie is verouderd en door de EU verder uitgehold. Met de referendumwet is dat door onze vertegenwoordigers ook deels erkend.
Tegenwoordig zijn referenda noodzakelijke instrumenten voor de bevolking om een soevereine wil uit te kunnen drukken over concrete besluiten met groot belang. Laten we dus, mede uitgenodigd door Timmermans, maar met dit associatieverdrag beginnen.
Artikel van Pepijn van Houwelingen en Arjan van Dixhoorn
Verschenen in Het Parool, dinsdag 8 september 2015