Nederlandse journalisten zijn op uitnodiging en op kosten van de Amerikaanse ambassade naar Oekraïne. Ze blijven de hele week en zouden onder anderen de Oekraïense president Porosjenko ontmoeten. De Amerikanen boden daarbij aan om de vliegreis en de verblijfskosten te betalen.
De persreis komt op een opvallend moment: twee maanden voordat Nederland in een raadgevend referendum stemt over het associatieverdrag met Oekraïne. Eerder meldde de Britse krant The Sunday Telegraph dat de Amerikaanse overheid juist de bemoeienis van Rusland met het referendum onderzoekt.
Volgens de Amerikaanse ambassade in Nederland heeft de persreis niet met het referendum in april te maken maar is het een dienst voor journalisten “om ze te laten zien hoe Oekraine ervoor staat, bijna twee jaar na de Maidan-opstand”. In februari 2014 vluchtte oud-president Viktor Janoekovitsj na een maandenlange volksopstand naar Rusland.
Voor Wouter de Winther van de parlementaire redactie van De Telegraaf was het referendum juist de enige reden om iemand mee te sturen. “Wij willen zien hoe de Amerikanen het proces rond het referendum willen beïnvloeden en zijn benieuwd waarom ze hier zoveel waarde aan hechten”, zegt De Winther. “De beste manier om dat te onderzoeken is om mee te gaan.”
Ook voor het AD en het Reformatorisch Dagblad was het referendum een reden om mee te gaan met de reis. “We hebben wel even getwijfeld of we wel met de Amerikanen in zee moesten gaan”, zegt Frank Poorthuis van de hoofdredactie van het AD. “Maar we vonden het in dit geval wel nuttig. We komen dan toch met mensen in gesprek die we anders niet te spreken krijgen.” Ook het Nederlands Dagblad en weekblad Elsevier gingen in op de uitnodiging van de Amerikaanse ambassade. Overigens weten de redacties niet of de kosten inderdaad door de Amerikanen betaald worden, of willen ze dat niet zeggen.
De Volkskrant heeft de trip met de Amerikanen geweigerd, zegt buitenlandredacteur Bert Lanting van de Volkskrant. “Wij willen iedere schijn van beïnvloeding vermijden.” Ook de NOS kreeg een uitnodiging, maar bedankte eveneens.
De groep journalisten bezoekt deze week ook de stad Lviv in het westen en spreekt met politici, wetenschappers en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven. Een reis naar het onrustige oosten van Oekraïne staat niet op de agenda.
In het Mediaforum maken Frenk van der Linden en Sjors Fröhlich gehakt van deelname van journalisten aan deze persreis.
Frenk van der Linden: ‘Amerikanen hebben niet alleen een mening in deze kwestie, maar ook grote belangen. Ze zullen nooit een reis organiseren die tegen die belangen in gaat. Ze zullen het zo plannen dat het lijkt alsof het evenwichtig is, maar dat is het natuurlijk niet.’
Van der Linden is van mening dat een journalist nooit mee moet gaan op een betaalde persreis, tenzij er geen enkele andere mogelijkheid is om verslag te doen van een onderwerp. Sjors Fröhlich: ‘Het komt ook bij BNR voor dat we meegaan met een minister, of bijvoorbeeld met defensie. Anders kunnen we dat nooit betalen. Maar we hebben daarbij altijd de voorwaarde dat we volledige vrijheid hebben in de inhoud.’
Fröhlich en Van der Linden vinden beiden dat een medium deelname aan zo’n persreis moet melden. Fröhlich: ‘Ik was dan ook stomverbaasd toen ik in de Telegraaf las: ‘er is een persreis georganiseerd, die doet de wenkbrauwen fronsen’, maar dan niet meldt dat ze er zelf bij zijn.’
Beluister hoe Fröhlich en Van der Linden gehakt maken hiervan in het Mediaforum