Tag: democratische vernieuwing

Klik voor YouTube – Pia Mancini: How to Upgrade Democracy For The Internet Era (aanrader!)

Kunnen het wantrouwen in politici, dalende opkomstcijfers en andere kwalen van de democratie verholpen worden door nieuwe technologie? Optimisten wereldwijd werken aan een digitale upgrade van de Griekse agora.

door Andrea Speijer-Beek & Jaap Tielbeke

Lang duurde het niet voordat Pia Mancini gedesillusioneerd raakte in de politiek. Als medewerker van de Argentijnse centrumpartij Unión Celeste y Blanco merkte ze al gauw waar het aan schort: de democratie wordt gedomineerd door corrupte carrièrepolitici, kandidaten zijn belangrijker dan politieke idealen, en burgers worden eens in de vier jaar verleid en voor de rest vooral beschouwd als lastpost. Dit was niet het klimaat waarin een bevlogen idealiste als Mancini kon gedijen. Na twee jaar hield ze het voor gezien bij de Unión Celeste y Blanco.

Haar politieke ambities waren echter allerminst gedoofd. In 2012 richtte ze met medestanders de Partido de la Red (de Netwerkpartij) op. In plaats van een vastomlijnd programma draait het bij de Netwerkpartij vooral om de technologie die gebruikt wordt. Met het softwarepakket DemocracyOS (Operating System) zouden alle burgers in staat worden gesteld om actief deel te nemen aan het besluitvormingsproces. Leden van de Netwerkpartij wijzen niet eens in de zoveel tijd een gedelegeerde aan, maar leveren middels online raadpleging en stemming doorlopend een bestuurlijke bijdrage.

Nu, ruim drie jaar later, zit Mancini (33) in een krappe koffiebar vlak bij het strand van San Francisco. Terwijl hippe dertigers zich om de toonbank verdringen om flat whites te bestellen, vertelt de Argentijnse – de looks van een fotomodel, de attitude van een punker – over de idealen achter DemocracyOS. ‘We wilden een gesprek beginnen over democratie. Wat is er mis met het huidige systeem? En wat voor een soort democratie willen we? De software was een katalysator om ons politieke systeem te herzien.’ De democratische tekortkomingen waarmee zij in haar thuisland werd geconfronteerd, zijn in haar ogen nagenoeg universeel. Vrijwel overal signaleert ze hetzelfde onbehagen. ‘Er is een select groepje politici dat beslissingen neemt. Het overgrote merendeel heeft het gevoel daar geen invloed op uit te kunnen oefenen. Terwijl er wordt bestuurd uit naam van het volk.’

Onze democratie is aan een upgrade toe, diagnostiseert Mancini. ‘We gebruiken politieke instituties die meer dan tweehonderd jaar geleden zijn bedacht. In die tijd is de wereld enorm veranderd, maar de instituties zijn al die tijd hetzelfde gebleven.’ Het wordt tijd dat we de lessen van het internet toepassen in de politiek, gelooft ze. Als we de mogelijkheden van het wereldwijde web weten te benutten, zullen de ouderwetse ‘representatieve’ instituties – politieke partijen, periodieke verkiezingen en professionele politici – vanzelf afsterven. In een populaire ted-talk vangt Mancini haar missie in een pakkende oneliner: ‘We moeten onderzoeken hoe democratie in het internettijdperk eruitziet.’

In dat streven staat Mancini niet alleen. Piratenpartijen in verschillende landen pleiten al jaren voor de inzet van nieuwe technologie om de democratie te hervormen. Wetten zouden op dezelfde manier tot stand kunnen komen als Wikipedia– pagina’s: iedereen mag eraan meeschrijven en commentaar leveren. Intern experimenteren partijen, zoals bijvoorbeeld het Spaanse Podemos, al met online platforms om hun leden te betrekken bij het uitzetten van de koers. En internationaal loopt IJsland fier op kop als het op digitale democratie aankomt: op het eiland met ruim driehonderdduizend inwoners ontstonden na de financiële crisis in 2008 verschillende experimenten die ‘de 99%’ de touwtjes in handen moesten geven.

Is de tijd aangebroken om de democratie te disrupten? Kan nieuwe technologie inderdaad dienen als een medicijn tegen kwalen waar de democratie mee te kampen heeft (teruglopende opkomstcijfers bij verkiezingen, wantrouwen tegenover politici en een groeiende polarisatie van het maatschappelijk debat), of worden de pleitbezorgers van een digitaal herontwerp van de democratie verblind door techno-optimisme?

Ook Nederlandsers raken in toenemende mate gefrustreerd over de politiek, zo concludeerde een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau afgelopen jaar. In het rapport Meer democratie, minder politiek? constateert het scp dat het partijpolitieke gekrakeel het vertrouwen in de politiek ondermijnt. Dat democratie de best mogelijke bestuursvorm is, staat voor negen op de tien Nederlanders niet ter discussie. Maar er bestaat wel een behoefte aan meer directe inspraak, ter verrijking van het huidige systeem. Nu gaan politici te veel hun eigen gang en wordt er nauwelijks geluisterd naar de burger, zo klinkt het bij verschillende respondenten.

Het recente Oekraïne-referendum speelde in op dit sentiment. Het ging de initiatiefnemers niet in de eerste plaats om het associatieverdrag met het Oost-Europese land – deze volksraadpleging moest vooral fungeren als noodrem tegen de op hol geslagen Brusselse besluitvormingsmachine. ‘Het huidige politieke systeem is failliet’, verklaarde Arjan van Dixhoorn, voorzitter van het EU-burgercomité, in een interview met NRC Handelsblad . ‘De Tweede Kamer erkent alleen de EU als de soeverein in plaats van het Nederlandse volk.’

Voor Pia Mancini en de Piraten vormen sporadische referenda geen remedie voor de crisis van de democratie. Inspraak van het volk zou de regel in plaats van de uitzondering moeten zijn. ‘Ik wil geen noodrem, ik wil kunnen sturen’, zo vatte een blogger van de Piratenpartij het kernachtig samen.

Lees verder op de Groene Amsterdammer

Op wie moet je letten om Den Haag te begrijpen? Deze week: bestelcrisis in beeld: Hermans en de ‘bijbanen’; Dijsselbloem en de bankenlobby. Ofwel: de burger verlangt meer zeggenschap – waarom doet niemand iets?

Blijkt zo’n bank het ministerie van Financiën dus letterlijk de wet voor te schrijven. Een gewone burger met een bijzondere wens komt zelden verder dan zo’n 0800-nummer: altijd wachtenden voor u. Maar als ING via nieuwe regeltjes 350 miljoen wil binnenhengelen, zetten ze het gewoon zelf op papier: de overheid neemt het wel over.

Zo ging dat vorig jaar, onthulde deze krant woensdag, en de vraag was wat we hier zagen: te krachtige lobbyisten of te slappe politici?

Ik vermoed dat het is zoals met die ‘bijbanen’ van senatoren: oude gewoonte, amper bekend, die uit de hand is gelopen. De traditie van het polderen heeft grote bedrijven altijd een plaats aan de tafel in Den Haag gegeven. De banden tussen de banken en Financiën zijn altijd voortreffelijk geweest. Het is alleen een inside game gebleven: de burger is er nooit over geïnformeerd.

Er komt bij dat de lobbywereld is getransformeerd van verlegen ventje tot bijdehante bink. Lichtbruine puntschoenen en allemaal zo’n dubbele naam op de gevel. Twintig jaar terug wilden Kamerleden liever niet met lobbyisten gezien worden. Nu vragen Kamerleden onbekommerd of lobbyisten even ‘input’ voor hun aanstaande motie willen leveren.

Ook dit laatste realiseren burgers zich amper, en als de werkelijkheid naar buiten komt groeit het wantrouwen zienderogen. Het illustreert de bestelcrisis waarin Den Haag verkeert.

Het SCP constateerde nog vorige maand, in alweer zo’n onvolprezen rapport van onderzoekers Paul Dekker en Josje den Ridder (Meer democratie, minder politiek?), dat politici volgens Nederlanders in hun eigen wereld leven, met hun eigen belangen, waardoor „gewone burgers te weinig te zeggen hebben”. De inspraakavonden over vluchtelingenopvang moesten toen nog uit de hand lopen.

Dit is dus het ware dilemma: waar de burger meer zeggenschap verwacht, conserveert Den Haag een bestel dat die zeggenschap uitbesteedt aan bedrijven, lobbyisten en belangengroepen die, via mechanismen als polderen en de Eerste Kamer, de binnenwereld van de politiek bespelen. En terwijl het onbehagen hierover groeit, staat vreemd genoeg niemand op die zegt: laten we iets doen.

Lees dit uitstekende artikel van Tom-Jan Meeus verder op het NRC

Eind jaren zestig kwam een nieuwe, bevlogen generatie op. Een progressieve generatie die wilde afrekenen met de gevestigde orde. De gevestigde orde had teveel macht en was het gevoel met wat er in de samenleving speelde allang kwijt. Men hield vast aan oude tradities en normen en hield de macht bij zich. De nieuwe generatie wilde meer zeggenschap voor het volk, was voor een multiculturele samenleving, wilde meer Europese eenheid, wilde meer solidariteit afdwingen, wilde meer transparantie in de democratie en men was vastberaden de scheve verhouding tussen kapitaal en arbeid rechttrekken.

En deze revolutie lukte ze. De babyboomgeneratie zorgde goed voor zichzelf en voor hun achterban: een (onbetaalbare) verzorgingsstaat werd opgericht. Bovenal: men greep posities in overheidsbesturen, publieke sectoren en media.

Inmiddels zijn we vijftig jaar verder. De tijden zijn veranderd. Een nieuwe generatie – laten we ze Nieuw Realisme noemen – ziet een gecorrumpeerde bestuurslaag die idealen en het eigen belang boven de realiteit en boven het landsbelang stelt. Sommige idealen zijn bereikt. Anderen hebben desastreuse gevolgen gehad. De multiculturele samenleving is een faal. Polderprivatiseringen hebben zorg onbetaalbaar gemaakt. Progressieve bestuurders van destijds zijn de conservatieve machthebbers van vandaag. Hun idealen passen niet meer bij deze tijd. Visie ontbreekt. En de democratie werkt nog nauwelijks.

Vijftien jaar geleden ontstonden de eerste scheuren: de Nederlandse burger keerde zich al af van de polderpolitiek. Aan het begin van deze nieuwe eeuw gaven de Nederlanders al de eerste signalen af door bijvoorbeeld op Pim Fortuyn te stemmen. Niet dat ze het altijd met hem eens waren. Maar het werd tijd voor verandering. Het was een signaal. Er broeide iets. Een veenbrandje.

In 2005 was Nederland helder. Mede dankzij de inspanningen van D66 kwam er terecht een referendum over Europa. Maar de uitslag was een shock voor bestuurlijk Nederland, dat zich persoonlijk en idealistisch een toekomst in de EU zag: Het volk zei: “wij wensen onze soevereiniteit niet aan Europa over te dragen”. Nederland is een onderdeel van Europa. Wij bestaan bij de gratie van onze handel met Europa. Maar je soevereiniteit overdragen aan een EU dat een beperkt democratisch gehalte heeft, dat willen we niet.

Daarna volgde het kritische moment dat voor iedere Nederlander duidelijk werd dat de Nederlandse politiek, de nieuwe ‘progressieve’ elite, helemaal niet zo democratisch ingesteld was als men deed voorkomen. Als de feiten je niet bevallen, verander je de definities: Kabinet Balkenende sjoemelde Nederland alsnog de Europese Grondwet in, door het een Verdrag te noemen en er een volkslied uit te slopen. Keihard tegen de wens van een ruime meerderheid van het volk. Ongehoord. Schandalig. Hautain. Ondemocratisch. Het overdragen van de soevereiniteit van het land naar een vreemde mogendheid is een enorm zwaar delict. Het is landverraad. Een land kan alleen bestaan als het zelfbeschikking heeft. Deze was ten grabbel gegooid voor een achterhaald ideaal.

Dat er toen geen opstand, of revolutie uitbrak, had mede te maken met de tamelijk makke opstelling van de media: immers, ook daar zaten vrienden van de jaren zestig. Men sloot de ogen voor zo’n ondemocratisch en gevaarlijk staatsspel, want het was voor Het Goede Doel: de EU. Waar idealen dogma’s worden en elke realistische kritiek een taboe.

Lees deze uitstekende column verder op de Vierkrant >>>