Als democratische exercitie was het Schotse referendum een mooi schouwspel en de uitslag was ook goed, maar we zijn nog niet helemaal uit de problemen. Niet alleen moet in Groot-Brittannië een nieuw evenwicht worden gevonden tussen de verschillende landsdelen, op de achtergrond speelt een ingewikkelder en belangrijker vraagstuk, waar de Schotse kwestie slechts een voorbeeld van is: de crisis van de democratie.
Alle separatisten hebben hun eigen, lokaal verwoorde grieven, alle nationalisten hun eigen dromen, alle populisten hun eigen simpele oplossingen, maar overal putten ze uit ̩̩n bron: het gevoel niet vertegenwoordigd te zijn. De parlementaire democratie geeft burgers het recht te stemmen, maar veel kiezers zien geen enkel verband tussen hun stem en het beleid dat wordt gevoerd, en identificeren zich niet langer met het land, de federatie, de unie waarin ze leven Рvul de namen van de vermaledijde machtscentra maar in: Den Haag, Londen, Brussel, Washington. En al die andere.
Werkt het nog wel om het volk om de zoveel jaar te laten bepalen wie een tijdje de macht krijgt? Wat is eigenlijk dat ‘volk’ en wie zegt dat deze mensen de juiste leiders voortbrengen? In het deel van de wereld dat op dit moment de meeste furore maakt – Azië – doen veel landen het anders. Autocratisch bestuurd, met zeer uitlopende niveaus van onderdrukking, boeken ze in Singapore en China resultaten waar Europa en de VS niet aan kunnen tippen.
“Als je naar de toekomst van het hoger onderwijs kijkt, leer je dan meer van de VS en Frankrijk, met schooluitval van 40 en 25 procent, of van Zuid-Korea, met het hoogste percentage universiteitsstudenten ter wereld? Als je een pensioenstelsel op wilt zetten, kijk je dan naar Amerika of naar Singapore?” Het zijn cruciale vragen in het net verschenen boek ‘The Fourth Revolution’. De auteurs, Economist-journalisten John Micklethwait en Adrian Wooldridge, hadden er gerust nog een Chinees voorbeeld aan toe kunnen voegen. Want China is uiteraard, ook in hun boek, het grote contrapunt van het Westen.
Volgens Micklethwait en Wooldridge is onze democratie dolgedraaid, met een haperende staat als gevolg. Om gekozen en herkozen te worden, doen politici beloftes die ze nooit waar kunnen maken, waardoor de verwachtingen van de kiezers voortdurend worden opgestuwd, resulterend in steeds grotere teleurstellingen. Intussen blijven de werkelijke problemen onopgelost; democratieën zijn notoir slecht in langetermijn-denken.