Het Volkswagen-schandaal werpt een nieuw licht op corruptie in Europa.
De algemene perceptie is dat zuiderse landen corrupter zijn dan de landen in het noorden van Europa. In landen als Italië en Griekenland krijg je niets gedaan zonder smeergeld en andere manieren van beïnvloeding van de politici. Het noorden van Europa daarentegen wordt gekenmerkt door een democratischer en opener politiek systeem dat minder onderhevig is aan de corrupte praktijken die welig tieren in het zuiden.
Die visie dat er een corrupt zuiders Europa is dat contrasteert met de grotere politieke transparantie in het noorden van Europa komt op losse schroeven te staan. Volkswagen blijkt gedurende jaren op frauduleuze wijze de uitstoot van schadelijke stoffen van zijn dieselwagens te hebben verborgen en op die manier de gezondheid van miljoenen mensen in gevaar te hebben gebracht.
Fraude betekent nog geen corruptie. Het blijkt echter dat de Duitse, Franse en Britse regeringen op de hoogte waren van die fraude en niets gedaan hebben. Erger, ze hebben niets willen ondernemen toen de Europese Commissie en ngo’s erop wezen dat de werkelijke uitstoot van schadelijke stoffen vele malen boven de toegelaten normen uitsteeg en dat Volkswagen software gebruikte die tot doel had de werkelijkheid te verbergen.
Paradoxaal genoeg is het een Amerikaanse controle-instantie die de fraude heeft blootgelegd. Zonder de Amerikanen zou Volkswagen, beschermd als het zich voelt door de Duitse en andere regeringen, gewoon doorgegaan zijn met het produceren van wagens die een gevaar betekenen voor de gezondheid van miljoenen mensen.
En nu de fraude het daglicht heeft gezien horen we kreten van verbazing en van verontwaardiging van diezelfde politici die hun beschermende handen boven het hoofd van de automobielbouwer uit Wolfsburg hebben gehouden. En wie weet ook boven het hoofd van andere constructeurs.
Hetzelfde patroon hebben we nog niet zo lang geleden meegemaakt in de financiële sector toen bankiers ongehoorde risico’s namen terwijl de controle-instanties niets ondernamen om dit te stoppen. Na de ineenstorting hoorden we dezelfde verontwaardiging van de mensen die op de hoogte waren en niets ondernamen.
Er is dus corruptie en corruptie. Er is inderdaad heel veel corruptie in een aantal zuiderse landen. Het is een corruptie die in vele lagen van de samenleving is doorgedrongen en die niet alleen de economie ondermijnt maar ook het hele maatschappelijk bestel.
Er is echter een ander soort corruptie. Een corruptie die alleen in de hogere sferen van het maatschappelijk bestel wordt toegelaten. En die corruptie vinden we ook en misschien vooral in het noorden van Europa. Die ontstaat omdat de politiek zich vereenzelvigt met de belangen van een zakenelite die vooral bestaat uit grote ondernemingen. De schadelijke gevolgen van die “corruptie op een hoger niveau” zijn niet minder ingrijpend dan die van de corruptie die we veelal in zuiderse landen terugvinden.