Zelfgenoegzaam zwelgen in eigen zaligheid. Dat is het beeld dat opdoemt uit de commentaren van de babbelende kaste op het electorale succes van Donald Trump.
Laat er geen misverstand over bestaan: ook ik vind de man grof en abject. Ook mijn ziel krimpt ineen bij het beluisteren van zo veel racisme en seksisme. Maar de lachspiegel die hij ons voorhoudt toont het exacte tegendeel van de eigen voortreffelijkheid die de elite erin wil lezen. Trump demonstreert namelijk haarfijn het volstrekte electorale failliet van de neoliberale consensus. Kiezers hebben schoon genoeg van die technocratische ‘derde weg’ die ook bij ons nog altijd boven de politiek hangt. U weet wel: primaat van de markt; einde van de natiestaat; leve de Europese Unie; meer vrijhandel en globalisering; minder regels en bescherming; ‘einde van de geschiedenis’. Noem het de Davos-consensus, naar dat elitefeestje dat iedere winter in het gelijknamige bergdorpje wordt gehouden.
In 2005, vlak na de herverkiezing van George W. Bush, publiceerde de Amerikaanse journalist Thomas Frank zijn voortreffelijke What’s the Matter with Kansas?. Daarin beantwoordt hij de vraag waarom kwetsbare Amerikanen presidenten kiezen die hun klassenbelangen aan hun laars lappen. Het programma van Bush jr. beloofde immers belastingverlaging voor de rijken en meer ellende voor de armen. Het antwoord van Frank luidde kort en goed: ‘vals bewustzijn’. Verdoofd door de vermogensroes van stijgende huizenprijzen hebben conservatieve Amerikanen vijftien jaar lang immateriële kwesties – abortus, wapenbezit, migratie, homohuwelijk – laten prevaleren boven materiële.
Er was een financiële crisis voor nodig om deze post-historische illusie aan flarden te rijten. Waar Trump en Sanders elkaar raken is in hun keiharde kritiek op de Davos-consensus. En op het politieke establishment dat blij blozend het bergdorpje pleegt te frequenteren. Zowel de vastgoedtycoon als de zelfverklaarde socialist grossiert in uitspraken als ‘stop TTIP’, ‘verbied belastingontwijking’, ‘breek de banken op’, ‘draai de vrijhandelsverdragen terug’ en ‘snij de band tussen politiek en grootbedrijf door’. Ook Sarah Palin tamboereert op dit thema: f*ck Davos. Het zijn de politieke spiegelingen van een economische winter die zich dankzij de crisis niet langer laat verbergen.
Lees deze column van Ewald Engelen verder op De Groene Amsterdammer