Een nieuwe wet in de Verenigde Staten stelt slachtoffers van terroristische aanslagen op Amerikaans grondgebied of nabestaanden in staat een zaak te beginnen tegen staten die verantwoordelijkheid dragen voor die aanslag. Op 17 mei nam de Amerikaanse senaat unaniem de Justice Against Sponsors of Terrorism Act (JASTA) aan.
Het is een initatief van de Democratische senator Charles Schumer uit New York en de Republikein John Cornyn uit Texas. Ze hopen zo nabestaanden van de aanslagen op 11 september 2001 te helpen.
Met de nieuwe wet wordt het volgende scenario denkbaar: een groep Amerikaanse nabestaanden van de aanslag op het zorgcentrum in San Bernardino (14 doden) begint een rechtszaak tegen de Nederlandse staat omdat geheime dienst AIVD misschien inlichtingen had over de daders en die niet heeft gedeeld met Amerikaanse diensten
De nabestaanden vinden dat Nederland daarmee een fout heeft gemaakt en dat zonder die fout het drama misschien niet was gebeurd. Zij stellen de staat Nederland aansprakelijk voor zowel de materiële als de immateriële schade en eisen miljoenen, misschien wel miljarden. Het is tenslotte Amerika. Nederland moet zich voor een Amerikaanse federale rechtbank verantwoorden. En uitleggen welke inlichtingen de AIVD op welk moment had en waarom die niet zijn gedeeld met de Amerikanen.
Al jaren proberen die compensatie te krijgen voor hun verlies. Hun belangrijkste doelwit is Saoedi-Arabië. Direct na 9/11 werd gespeculeerd over de betrokkenheid van dit land: het merendeel van de vliegtuigkapers kwam ervandaan. Ook 28 pagina’s in een rapport van het Amerikaanse congres zouden die betrokkenheid aantonen. Die pagina’s zijn nooit openbaar gemaakt en hebben nu een mythische status.
Het aanklagen van staten bij een civiele rechter voor daden in eigen land, kan nu niet. Daarom kwamen de twee senatoren met JASTA. ‘In plaats van een ad-hocwet te maken voor Saoedi-Arabië, kiezen zij voor een algemene wet’, zegt Geert van Calster, hoogleraar internationaal recht aan de universiteit Leuven. ‘En dat is precies het probleem. Die wet trekt de Amerikaanse rechtsorde over de wereld en ondermijnt daarmee de immuniteit van landen.’