Het geheim van Frankfurt

Frankfurt heeft een geheim. Een stil geheim waar niemand bij de Europese Centrale Bank over spreekt. Het bestaat uit een kort zinnetje van vijf woorden. Ik ga het verklappen. Dit is het geheim van Frankfurt: PSPP is OMT zonder programma.

Ja, het staat er echt: PSPP is OMT zonder programma. Wat zegt u? Vindt u het een geheim van niks? Dan begrijpt u misschien niet precies wat er staat. Ik leg het graag uit, maar laten we het vooral onder ons houden, want het is een explosief geheim.

De afkorting OMT staat voor Outright Monetary Transactions. Het is een maatregel van de ECB om landen in schuldproblemen te hulp te schieten. In de zomer van 2012 sprak de ECB-president zijn beroemde woorden: ‘Ik zal doen wat nodig is om de euro te redden’, waarmee hij de eurocrisis bezwoer. De uitwerking van die belofte volgde in het vroege najaar en heette OMT.

Met de OMT-maatregel belooft de ECB om eurolanden waarvan de rente op de staatsschuld tot onhoudbare hoogte oploopt, te hulp te schieten. De ECB zal de rente proberen te drukken, door op de secundaire markt staatsobligaties op te kopen. Met de ECB als tegenpartij heeft speculeren op verdere rentestijgingen geen zin, is het idee. Het euroland is gered en ook andere landen hoeven niet meer te vrezen voor besmetting.

Lees verder op de blog van Mathijs Bouman

ECB über alles

Het Duitse verzet tegen het opkopen van staatsobligaties door de Europese Centrale Bank lijkt gebroken.

Opsteker voor ECB-president Mario Draghi: het Europese Hof van Justitie zal zoals verwacht hoogstwaarschijnlijk het nooit gebruikte obligatieaankoopprogramma OMT goedkeuren. Vanochtend zei de advocaat-generaal van het Luxemburgse hof dat het OMT, waarmee in de zomer van 2012 de Eurozone crisis bezworen is, “noodzakelijk” is en “in principe” in overeenstemming is met EU-wetgeving.

De beperkingen aan het OMT die de Advocaat-Generaal voorstelde zijn symbolisch en leggen de ECB geen strobreed in de weg om de geldpers aan te zetten en staatsobligaties op te kopen. Het advies, dat in de meeste gevallen wordt overgenomen door de rechters, komt er op neer dat de ECB de rentestanden van een lidstaat die door de obligatiemarkt wordt aangevallen en de eurozone om hulp vraagt niet compleet mag reduceren, wat overigens nooit de bedoeling was van het OMT.

Voor de Duitse hardliners die de ECB hadden aangeklaagd is het advies van de advocaat-generaal over het OMT een bittere pil. Maar ook het Duitse Constitutionele Hof, dat van mening is dat het OMT waarschijnlijk illegaal is maar de zaak toch maar voor de zekerheid maar had doorverwezen naar Luxemburg, kreeg een trap na. De advocaat-generaal zei dat de “rechtbanken voorzichtig moeten zijn als ze zich buigen over de activiteiten van de ECB”, een hint dat het Duitse hof de zaak direct had moeten voorleggen aan Luxemburg en zich niet had mogen uitspreken. ECB über alles dus.

Draghi is vanochtend in de Duitse pers het voorbereidend werk aan het doen voor het obligatieaankoopprogramma dat hij volgende week naar alle waarschijnlijkheid gaat aankondigen. Dat programma zal zwaar bekritiseert worden in Duitsland, de enige eurolidstaat waarvoor het monetaire beleid van de ECB niet te krap is. Tegen Die Zeit zei Draghi dat “we er niet zijn om een voordeel te creëren voor het ene land of het andere” en “dat sommigen in Duitsland moeten begrijpen” dat de ECB monetair beleid voert voor de gehele eurozone.

En terwijl Draghi de vijandige Duitse pers ter woord stond, brak de Duitse minister van Financiën Schäuble op een tactisch gekozen moment een lans voor de ECB-president. Schäuble zei dat de ECB goed bezig is met het monetaire beleid. Die op het oog weinig opzienbarende uitspraak moet worden gezien als stilzwijgende goedkeuring van Berlijn voor grootschalige aankopen van Europese staatsleningen door de ECB. Daarmee blijkt eens te meer dat als puntje bij paaltje komt Berlijn Draghi steunt en de Jens Weidmannen en de Klaas Knotten van de wereld het nakijken geeft.

Lees deze column van Arne Petimezas verder op Z24

Bom tikt nog onder Draghi’s opkoopprogramma

Het is nooit in praktijk gebracht, is gebaseerd op een pocherige uitspraak van een Italiaan in een bankierspak en is nooit verder gekomen dan een persbericht. Maar het obscure Outright Monetary Transactions-programma (OMT) van de Europese Centrale Bank redde de eurozone in 2012 wel van de dreigende ondergang, dus in Frankfurt en vele hoofdsteden wordt opgelucht ademgehaald nu Europa’s belangrijkste juridisch adviseur het een goed plan vindt.

Ieder ander oordeel zou onvoorzienbare gevolgen kunnen hebben aan de vooravond van Griekse verkiezingen, die indirect opnieuw over de toekomst van de euro gaan. De OMT’s werden in september 2012 in het vooruitzicht gesteld voor eurolanden die geen geld meer kunnen lenen. Dat gebeurde omdat de kapitaalmarkt geen vertrouwen meer had in de toekomst van de eenheidsmunt. ECB-president Mario Draghi vervulde er zijn belofte mee ‘alles wat nodig is’ te zullen doen om de euro te redden.

‘En geloof me, het zal genoeg zijn’, zei hij erbij. En ‘binnen ons mandaat’, beloofde hij. De tegenstanders maakten eruit op dat de bank als ‘lender of last resort’ zou optreden voor zwakke eurolanden en dat dat nou juist niet conform het mandaat van de centrale bank is. Het Duitse grondwettelijk Hof in Karlsruhe vindt dat ook, maar liet een definitief oordeel over die vraag — die immers betrekking heeft op de bepalingen in het EU-verdrag — over aan het Europese Hof van Justitie.

De advocaat-generaal van het Hof, die de rechters adviseert, maar niet altijd gelijk krijgt, besteedt een groot deel van zijn juridische overdenkingen aan de vraag of het Hof in Karlsruhe zich wel zal neerleggen bij een oordeel van het Hof. De eigenzinnige Duitse rechters tonen zich volgens advocaat-generaal Pedro Cruz Villalón ‘ambivalent’ over het laatste woord hierover. Luxemburg kan wel oordelen dat OMT conform het EU-verdrag is, maar dan blijft de vraag over of het Verdrag dan niet in strijd is met de Duitse grondwet.

Lees verder op het Financieele Dagblad

Advies Hof van Justitie EU: ECB kan legitiem staatsobligaties opkopen

Het Hof van Justitie van de Europese Unie (EU) heeft woensdag gezegd dat de Europese Centrale Bank (ECB) legitiem grote aantallen staatsobligaties van eurozonelanden kan opkopen om zo de economie in de regio te stabiliseren. De uitspraak komt op het moment dat de centrale bank zich voorbereid om mogelijk een kwantitatief verruimingsprogramma (QE) te gaan inzetten.

Het advies van de advocaat-generaal van het Hof, Cruz Villalon, komt in reactie op een rechtszaak, die is aangespannen door Duitse tegenstanders van het verruimend beleid van de ECB. Zij stellen dat een al bestaand opkoopprogramma, de Outright Monetary Transactions (OMT), in strijd is met het EU-verdrag. Hoewel het advies van Villalon niet bindend is, volgt het Hof dit in de regel wel. Een uitspraak wordt binnen vier tot zes maanden verwacht.

Een negatief advies zou het voor de ECB lastiger hebben gemaakt om een QE-programma te starten. Daarvoor trof de centrale bank onder leiding van president Mario Draghi de afgelopen tijd de voorbereidingen. De verwachting onder marktvolgers is dat Draghi tijdens het rentebesluit op 22 januari zal bekendmaken dat de ECB ook gaat starten met de opkoop van staatsleningen, in een poging hiermee de ultralage inflatie in de eurozone te bestrijden en de economie van de muntunie een impuls te geven.

Duitse beleidsfunctionarissen bij de ECB, onder leiding van havik Jens Weidmann, zijn echter van mening dat een opkoopprogramma van staatsobligaties is strijd is met zowel het mandaat van de centrale bank, als ook met het EU-verdrag. Het advies van Villalon gaat hier dus tegen in, hoewel ook hij beperkingen zet op de opkoop-activiteiten van de ECB, om te voorkomen dat de centrale bank een verkapte vorm van staatssteun gaat bieden aan lidstaten, iets dat niet binnen het mandaat valt.

Lees verder op Beurs

De verwatering van de euro

Veel marktparticipanten waren gisteren wat teleurgesteld in Mario Draghi van de ECB. Hij verzuimde het quantitative easing (QE) programma in gang te zetten. De geruchten (lees lekken naar en aansturen van de pers door de ECB) zijn nu dat dit begin 2015 gaat gebeuren. De ECB gaat dan, als laatste grote centrale bank, ook volledig meedoen in de monetaire race naar de bodem, met consequenties voor de euro en goud.

Het moet gezegd worden dat Draghi zijn kaarten verdomd goed uitspeelt. Zo dreigde hij enkele jaren geleden met Outright Monetary Transactions (OMT), een programma waarbij de ECB de staatsobligaties van een eurozone lidstaat koopt die in de problemen is geraakt. De aankondiging van het plan was al genoeg om de marktparticipanten te laten afzien van speculeren tegen zwakke eurolanden. Het leuke is dat er nog niet eens een term sheet is van OMT. In zekere zin bestaat het programma dus nog (steeds) niet. Toch is de Italiaanse 10-jaarsrente recentelijk even onder de 2% gedoken.

Zou u uw geld uitlenen aan de Italiaanse regering, 10 jaar lang tegen 2%? Ik ken geen enkele persoon die hierop ja antwoordt. Wellicht dat dit aan mijn kennissenkring ligt, maar ik ben de mening toegedaan dat de ECB met al haar monetaire programma’s (waaronder OMT), de rentestanden in de eurozone naar onzinnig lage niveaus drukt.

Nu dreigt Draghi met het opkopen van Asset Backed Securities (zeg maar gedekte leningen). Dus niet alleen staatsobligaties staan op de ECB kooplijst, maar nu ook bepaalde bedrijfsleningen. Probleem is alleen dat het (dreigen met het) opkopen van schulden niet alleen opluchting geeft aan overheden en bedrijven met veel schulden. De lagere rentes geven ook meer ruimte voor en stimulatie tot het aangaan van nog meer leningen. Dus waar de eurozone (en het Westen) last had van een schuldencrisis, is de gekozen oplossing het aanmoedigen van meer schulden om zo een schuldenprobleem op te lossen.

En dit is waar de waarheid maar al te duidelijk wordt. De ECB (en de heren politici) durven het niet aan om het probleem van te veel (slechte) schulden te erkennen. In plaats van de oorzaken aan te pakken (slecht monetair beleid, slecht fiscaal beleid, slechte financiële regulering, etc.) en de situatie te resetten (door middel van grote schuldsanering door te voeren), heeft zij gekozen voor symptoombestrijding. Eurolidstaten die te maken krijgen met oplopende rentestanden door slecht monetair/economisch/financieel beleid worden dus geholpen door de rentestanden omlaag te kopen. Uiteindelijk staan u en ik garant voor de aankopen die de ECB doet. Dat u het weet.

Lees deze column van Alexander Sassen van Elsloo verder op De Financiële Telegraaf

Klaas Knot: schulden alle eurolanden gemeenschappelijk maken

De ECB beschermt zwakke eurolanden tegen de financiële markten. Mits ze snel orde op zaken stellen. Zo niet, dan dreigt er voor Europa een keuze tussen schuldenunie en euro-implosie.

De aanhoudende eurocrisis kweekt bij velen chagrijn of migraine. Zo niet bij bankpresident Klaas Knot. Het lijkt wel of de opvolger van Nout Wellink steeds lekkerder in zijn vel komt te zitten. Dinsdag moest de baas van de Nederlandsche Bank zich in de Tweede Kamer verantwoorden over het controversiële OMT-opkoopprogramma van de Europese Centrale Bank. Knot was tijdens zijn optreden soeverein.

Overigens: verantwoording afleggen is tegelijkertijd niet de goede terminologie en toch weer wel. Naar de letter van hun mandaat zijn centrale bankiers onafhankelijk van de politiek. Ze kunnen doen en laten wat ze nodig achten voor prijsstabiliteit en rust in het financiële systeem.

Het dubbelslachtige zit in de financiële verknoping tussen lidstaten en centrale banken. Nederland als lid van de eurozone is enig aandeelhouder van de Nederlandsche Bank. Met zestien andere lidstaten is Nederland kapitaalverschaffer van de bank in Frankfurt. Verliezen die daar geleden worden, treffen ook de schatkist in Den Haag. Denk aan die € 60 mrd Griekse staatsobligaties die de ECB heeft opgekocht. Als Griekenland minder rente betaalt of minder aflost, kost dat de Nederlandse schatkist indirect geld.

Het is de PVV die deze ingebakken tweeslachtigheid blootlegt. Knot zit in het ECB-bestuur primair om het Nederlandse belang te vertegenwoordigen, vindt deze anti-Europapartij. Knoflookobligaties opkopen dient het belang van de hardwerkende Nederlander niet, om het maar eens op zijn Wilders te zeggen. Knot moet daarom zijn biezen pakken, zo eiste PVV-Kamerlid Barry Madlener onlangs.

Andere partijen in de Kamer slaan een veel mildere toon aan. Geen haar op hun hoofd die eraan denkt Knot de laan uit te sturen. Toch willen ook zij van de bankchef weten of het opkoopprogramma voldoende waarborgen bevat voor de vaderlandse welvaart. Mocht de Spaanse of Italiaanse rente ongezond hoog oplopen, dan is de ECB bereid obligaties uit die landen op te kopen. Volgens de wetten van vraag en aanbod stijgt dan de koers en daalt de rente.

Het controversiële aan het opkoopprogramma is drieledig. Vóór de zomer had Knot nog gesust dat het lopende opkoopprogramma bewust in coma werd gehouden. Het tweede discussiepunt is dat de ECB eigenlijk is opgericht om de inflatie in toom te houden, niet om zwakke eurolanden de winter door te helpen. Als de ECB obligaties opkoopt, komt er meer geld in de economie. Dan ‘schept’ de centrale bank extra geld en dus extra inflatie. Het derde twistpunt is of monetaire hulp van de ECB probleemlanden achterover laat leunen.

Om inflatie te voorkomen belooft de ECB dat ze het voor commerciële banken zó aantrekkelijk zal maken om overtollig geld te stallen in Frankfurt dat oplopende inflatie in de kiem wordt gesmoord.

Plus, zo bezweert Knot, landen die een handje geholpen willen worden door de ECB, moeten een aanpassingsprogramma afspreken met het Internationaal Monetair Fonds. Zij moeten zorgen dat de overheidsfinanciën op orde worden gebracht, luchtbellen uit de economie worden gehaald en dat hun economie weer concurrerend wordt. Anders koopt de ECB geen obligaties op en zit het schuldenland met een onbetaalbare rente.

Tot zover de theorie.

Lees verder op het Financieele Dagblad