Het Constitutioneel Hof te Karlsruhe in Duitsland krijgt van een groep professoren opnieuw de vraag voorgelegd of het Europese financiële beleid de Duitse grondrechten schaadt.
De professoren hebben afgelopen week een klacht ingediend tegen de gezamenlijke Europese bankentoezichthouders met de vraag of de bankenunie, die op dit moment wordt opgetuigd en in november operationeel moet zijn, wel legitiem is.
“De bankenunie heeft geen wettelijke basis in de Europese Verdragen en vormt dus een schending van de grondrechten”, zegt de Berlijnse advocaat Markus C. Kerber (foto), hoogleraar Openbare Financiën en Economische Politiek en de initiatiefnemer van de grondwettelijke klacht.
De rechters spraken in het voorjaar al een kritisch oordeel uit over het aankoopprogramma van staatsobligaties van de Europese Centrale Bank. Nu gaat het opnieuw om de vraag of de Europese verdragen te ver worden opgerekt.
De regels voor het gemeenschappelijk bankentoezicht “ontberen elke gezagsbasis”, zegt Kerber, “en vormen de eerste stap naar een eerder niet aanwezige aansprakelijkheid van de Duitse belastingbetaler voor banken die buiten het nationale toezicht vallen.”
In een toelichting verwijst Kerber naar het gemeenschappelijke bankentoezicht als “voorlopig hoogtepunt van een eigenmachtige regering te Brussel”. Het gezamenlijke toezichtmechanisme (Single Supervisory Mechanism: SSM) onder auspiciën van de ECB is uitsluitend gebaseerd op artikel 127 van de EU-verdragen. Daardoor is het mogelijk voor het Ministerie van Financiën om “specifieke taken met betrekking tot het bedrijfseconomisch toezicht op kredietinstellingen” over de dragen.
De SSM-regelgeving gaat echter duidelijk verder, vinden de appellanten. De ECB wordt verondersteld vanaf 4 november in eerste instantie alleen het toezicht te verkrijgen op 120 grote banken. Maar gelijktijdig krijgt zij echter de bevoegdheid het toezicht over elke andere bank in het eurogebied naar zich toe te trekken, indien zij dat nodig acht. Het EU-verdrag voorziet hier niet in, concludeert Kerber.
Ook in de besluitvormingsstructuren zien de professoren een schending van het verdrag. Want formeel gezien kan alleen de 24-koppige Raad van Bestuur van de ECB besluiten nemen. Bij toezichtaangelegenheden echter beslist in feite een zelf gecreëerd orgaan, de Raad heeft slechts vetorecht. In feite zal een nieuw orgaan worden gemaakt. Initiatiefnemer Kerber concludeert: “Europees toezicht op de banken kan alleen door een verandering van het EU-verdrag worden ingevoerd.”
De eisers beschuldigen de federale regering van het bewust achterhouden van de risico’s voor het publiek. Naar hun mening heeft de bankenunie vooral tot doel het – tot nu toe alleen voor staten beschikbare – noodfonds ESM te willen gaan gebruiken voor het saneren van noodlijdende banken.
“Zo zal, wat bij de strijd om de toepassingsmogelijkheden van het ESM in eerste instantie door Duitsland niet toegestaan werd, nu via een bankenunie alsnog doorgezet kunnen worden”, waarschuwen zij in de toelichting. “Minister van Financiën Schäuble “misleidt het publiek over de risico’s van de bankenunie en de Bondsdag is diepe slaap”.
De professoren kondigen aan nog meer aanklachten in te gaan dienen tegen de overige elementen van de bankenunie: het gemeenschappelijk afwikkelingsmechanisme (Single Resolution Mechanism (SRM) en de bijbehorende afwikkelingsfondsen. Ook hiervoor zijn volgens eisers geen toereikende rechtsgrondslagen in de EU-verdragen.