In zijn nieuwe boek schetst de Duitse socioloog Wolfgang Streeck een dubbele crisis: een van het westerse kapitalisme en een van de democratie in Europa, veroorzaakt door de strenge Europese muntpolitie. ‘Eigenlijk moeten alle EU-lidstaten Duitsland worden. Een idioot idee.’
Gekochte tijd is de kroniek van het kapitalisme diep in de blessuretijd, een systeem dat van crisis naar crisis hotst en telkens een manier vindt om zijn hachje te redden. ‘Sinds de jaren 70 gaan kapitalistische samenlevingen door opeenvolgende crises. In elke crisis vinden ze echter een manier om tijd te kopen, tot die oplossing zelf weer een probleem wordt’, steekt Streeck van wal in zijn kantoor bij het Keulse Max-Planck-Institut für Gesellschaftsforschung.
Streeck, een oud-student van de legendarische cultuurwetenschapper Theodor Adorno, is niet onder de indruk van de monetaire hocus pocus die vandaag wordt toegepast om het systeem overeind te houden. ‘Inflatie, staatsschuld, privékrediet, geldproductie door centrale banken: allemaal om het systeem op het laatste nippertje op de been te houden. Je moet de crisis van 2008 in historisch perspectief zien: het is slechts één uit een reeks gelijkaardige crises.’
Maar het systeem vindt altijd een manier om overeind te blijven?
‘Tot nog toe schijnbaar wel, maar dat wil niet zeggen dat het altijd zo zal zijn.’
De theorie van het laatkapitalisme voorspelde in de jaren 70 al het einde van het systeem. Veertig jaar later staat het kapitalisme nog steeds overeind.
‘De (politieke) geschiedenis van het kapitalisme leert ons dat het een onstabiel systeem is, dat constant gerepareerd moet worden. Meestal zijn we bezig met het ontzenuwen van erg kritieke situaties. Ik ben er zeker van dat we in het komende decennium een even gevaarlijke crisis zullen meemaken als die van 2008. Of er dan iemand een oplossing zal hebben, kunnen we niet voorspellen. We zitten boven op een vulkaan. De drie relatief kalme decennia na 1945 waren uitzonderingen, met een kapitalisme dat veel meer door de overheid werd gecontroleerd. Toch is die rust als de norm gaan gelden.’
U hebt de naam een euroscepticus te zijn?
‘Ik hou niet van die term. Ik beschouw mezelf als een patriottistische Europeaan. Maar ik maak me grote zorgen over de Europese muntunie. Dat is niet hetzelfde.’
‘Kijk om je heen: de conflicten tussen de Europese volkeren zijn sinds de Tweede Wereldoorlog nooit meer zo heftig en emotioneel geweest als vandaag. Dat is het gevolg van die euroconstructie, die verschillende nationale economieën in één monetaire unie dwingt. Daarbij wordt de historische specificiteit van nationaal economisch beleid onderdrukt. Eigenlijk is het erop gericht om alle lidstaten in Duitsland te veranderen. Een idioot idee.’