Om de Britten binnen de EU te houden sluit de Duitse kanselier Angela Merkel een wijziging van het Verdrag van Lissabon niet bij voorbaat uit. Maar niemand ziet hoe zoiets realiseerbaar is tegen eind 2017, wanneer Cameron zijn referendum wil houden.
’Waar een wil is, is een weg. Dit moet ons leidende principe zijn.’ Die uitspraak van Angela Merkel moet de Britse premier David Cameron gisteren als muziek in de oren geklonken hebben op de laatste etappe van zijn ronde langs vier Europese hoofdsteden.
Cameron bezocht de jongste twee dagen Den Haag, Parijs, Warschau en Berlijn om de temperatuur te meten voor zijn eis om het Britse lidmaatschap te heronderhandelen. Met zijn buit wil hij voor eind 2017 naar de Britse kiezers stappen, die dan mogen beslissen of hun land deel blijft uitmaken van de EU.
Merkel herinnerde Cameron eraan dat er best eerst over de inhoud gesproken wordt. Maar, zei ze, ‘als we overtuigd zijn over wat er moet veranderen, mogen we niet zeggen dat een wijziging van het verdrag totaal onmogelijk is.’
Voorlopig heeft Cameron zijn kaarten nog niet op tafel gelegd. Hij liet wel al verstaan dat hij de omschrijving van de Europese Unie als een ‘steeds nauwere unie’ uit het Verdrag wil laten schrappen. Hij speelt ook met het idee om EU-burgers pas sociale uitkeringen zoals kinderbijslag toe te kennen als ze vier jaar in Groot-Brittannië gewerkt hebben.
Dat laatste had hem ’s ochtends in Warschau nog een koude douche opgeleverd. Cameron was nauwelijks buiten of de Poolse premier Ewa Kopacz gaf een stevige verklaring uit: ‘Ik ben hevig gekant tegen maatregelen die kunnen leiden tot discriminatie van Polen en andere EU-burgers die op een wettelijke manier werk zoeken in het Verenigd Koninkrijk.’ Cameron viseert vooral burgers uit Centraal-Europa, en Kopacz staat niet alleen met haar standpunt in die regio.
De vraag rijst dus of de uitspraak van Merkel meer is dan een tactische opstelling. Ze wil er alles aan doen om Groot-Brittannië binnen de Europese Unie te houden. Maar voor een verdragswijziging is unanimiteit onder de 28 EU-lidstaten vereist. Als de Britten de dans openen, zullen andere landen niet aarzelen om ook hun eisen op tafel te leggen – bijvoorbeeld om de economische en monetaire unie te verdiepen.