Het vrijhandelsakkoord (TTIP) tussen Europa en de Verenigde Staten staat op losse schroeven. Door een controversiële clausule riskeren landen megaboetes als ze wetten doorvoeren die nadelig uitpakken voor buitenlandse bedrijven.
Die clausule, ISDS (Investor-State Dispute Settlement), bestaat als sinds 1959 en zit in zo’n beetje alle 92 handelsverdragen die Nederland nu heeft. Het oorspronkelijke doel was om bedrijven, die in ontwikkelingslanden wilden investeren, te beschermen tegen bijvoorbeeld plotselinge nationalisatie. Maar de clausule lijkt haar doel voorbij te streven. De afgelopen jaren was er een explosie aan ISDS-zaken.
Zo werd Duitsland aangeklaagd door het Zweedse elektriciteitsbedrijf Vattenfall als het land, na de bijna-nucleaire ramp in Fukushima (2011), wil stoppen met het kernenergieprogramma. Vattenfall moet drie nucleaire centrales sluiten in Duitsland en begint een zaak bij het Centrum voor Beslechting van Investeringsgeschillen.
Een ander voorbeeld is van een Amerikaans oliebedrijf dat door ISDS van Ecuador 2,3 miljard schadevergoeding kreeg. Het Zuid-Amerikaanse land had de boorconcessie van het bedrijf Occidental Petroleum beëindigd omdat het de wet overtrad. Het oliebedrijf klaagde het land aan en kreeg 2,3 miljard schadevergoeding.
In aanloop naar TTIP onderzocht de Europese Commissie vorig jaar wat Europeanen van de clausule vinden. In een grootschalige survey verklaarde 97 procent van de 150.000 ondervraagde Europeanen tegen ISDS te zijn.
Maar volgens James Kanter, correspondent Brussel voor de New York Times, is een vrijhandelsverdrag zonder ISDS niet denkbaar voor de Amerikanen. “Voor de Amerikanen is een verdrag zonder clausule in de 21e eeuw ondenkbaar.”
Ondertussen wordt aan alle kanten gewerkt aan een alternatief voor de clausule. Eurocommissaris Cecilia Malmström verwacht in mei met een nieuw voorstel te komen. Volgens tegenstanders is het goed dat er wordt gekeken naar ISDS, maar gaan de aanpassingen waarschijnlijk niet ver genoeg.