Er komt steeds weer slecht nieuws boven over TTIP, het Transatlantic Trade and Investment Partnership en TPP, het Trans-Pacific Partnership, waarin de handelsbetrekkingen tussen de VS en Europa, respectievelijk Australië en een aantal Aziatische en Amerikaanse landen moeten worden geregeld.
De tekst van de verdragen is geheim. Wat de afgelopen maanden is gelekt, suggereert echter dat bedrijven een grotere vinger in de pap krijgen en ze nationaal beleid behoorlijk in de wielen mogen rijden. Zo kunnen internationale bedrijven een financiële claim indienen wanneer overheidsbeleid hun ‘voorziene’ winst schaadt. Denk bijvoorbeeld aan milieu-eisen en regels rond voedselveiligheid die de ondernemersvrijheid van multinationals nationaal aan banden leggen, of die een bedrijf striktere eisen opleggen om in bijvoorbeeld de Europese markt actief te mogen zijn dan in de Verenigde Staten gebruikelijk is.
De verdragen voorzien in een internationaal orgaan waar bedrijven zulke claims, zogeheten Investor-State Dispute Settlements (ISDS), kunnen indienen. Zaken die bij dit orgaan worden ingediend, worden volgens de gelekte plannen via arbitrage en onder geheimhouding afgehandeld. Er zal geen mogelijkheid tot beroep zijn, en er komt geen rechter aan te pas. Evenmin iemand die de rechten van burgers in de gaten houdt, trouwens.
De clausule over ISDS was zo controversieel dat het Europees Parlement – dat in de rest van de TTIP-besprekingen vrij mak is – daar een stokje voor heeft gestoken. Of nou ja: ze stelden bespreking daarvan uit tot later. Wat bepaald niet hetzelfde is als tegenstemmen, helaas.
Burgerorganisaties en NGO’s maken zich grote zorgen wat TTIP en TPP voor burgerrechten en nationaal beleid gaan betekenen. Auteursrechtenregels lijken ferm te worden aangesnoerd, niet met het oog op het belang van de makers, maar in het voordeel van de distributeurs.
Er zijn grote zorgen over de gezondheidsclausules: bedrijven krijgen het recht zich vergaand met het volksgezondheidsbeleid te bemoeien. Goedkope generieke medicijnen bevoordelen in plaats van dure, geregistreerde middelen tast immers de potentiële winst van bedrijven aan.
Onlangs bleek dat farmaceutische bedrijven staan te trappelen om onderzoeksgegevens via deze handelsverdragen af te schermen. Cijfers van wetenschappelijk onderzoek naar het effect van medicijnen willen ze onder het strenge auteursrecht van de verdragen scharen. Metingen worden dan niet openbaar gemaakt en mogen niet door anderen worden gebruikt: dat zou immers hun winst kunnen aantasten.
Wat dat betekent? Claims over de effectiviteit van nieuwe medicijnen kunnen niet langer door derden worden gecontroleerd, en de Europese Unie wordt gedwongen elk oordeel van de Amerikaanse FDA over nieuw te vermarkten medicijnen kritiekloos te slikken.
Artikel van Karin Spaink in het Parool van dinsdag 19 augustus 2015