Interview met Financial Times-columnist Gideon Rachman – In Easternisation (Londen 2016) schetst Financial Times-columnist Gideon Rachman hoe de macht in de wereld van West naar Oost verschuift. ‘Er komen heel moeilijke vragen op ons af.’
Donald Trumps verkiezing en de Brexit worden vaak verklaard uit onvrede van westerse kiezers met aspecten van de mondialisering. In uw boek gaat u in op een andere trend: de dominantie van het Westen nadert haar einde. Is er een verband?
‘Ja. Trumps slogan is Make America great again. Hij haakt aan bij een gevoel van Amerikanen dat er iets misgaat en in Trumps analyse is Amerika’s neergang verbonden aan de opkomst van Azië. Steve Bannon, zijn consigliere, zei: ‘We hebben de Amerikaanse middenklasse verwoest en een Aziatische middenklasse gecreëerd’. Hij zet de conventionele wijsheid van het westerse establishment dat de opkomst van Azië een win-winsituatie was op zijn kop. De vraag nu is of Trump de logica van deze redenering volgt en zal proberen de Amerikaanse markt te sluiten.’
Misschien verklaart onze rijkdom waarom we die machtsverschuiving in de wereld niet goed zien.
‘Als je naar India gaat, krijg je geen wow-effect. In China ook niet. Je raakt in India onder de indruk van de armoede, net als vroeger. Het voelt niet als de toekomst. Wat we niet zien, is dat ze per hoofd arm zijn, maar in totaal heel rijk. Rond 2050 kan India de grootste economie ter wereld worden, met de grootste bevolking.’
De manoeuvreerruimte voor westerse politici lijkt heel klein te zijn geworden. Kiezers willen nationale macht terug.
‘Take back control, is de slogan bij Brexit. Dat is geen mythe, maar het is ook niet helemaal waar te maken. Groot-Brittannië kan de controle terugkrijgen door uit de EU te stappen. Of wij de gevolgen prettig zullen vinden, dat zullen we nog merken.’
De machtsverschuiving naar het oosten gaat niet alleen over economie of militaire uitgaven.
‘In mijn boek citeer ik de Indiase intellectueel Pankaj Mishra: ‘Honderden miljoenen mensen in samenlevingen met een geschiedenis van onderwerping aan Europa en Amerika ontlenen veel plezier aan het vooruitzicht hun vroegere meesters te vernederen.’ De wereld is 500 jaar gedomineerd door de witte man. En als je uit India komt of China, moet het enerverend zijn in een periode te leven waarin die dominantie ten einde komt. Dat voel je daar heel sterk.’
We hebben wellicht een vertekend beeld van de ‘internationale gemeenschap’. Toen Rusland de Krim annexeerde, vonden wij dat een complete breuk met de internationale orde. Maar grote landen als Brazilië, India en China veroordeelden het niet.
‘Wij vinden dat we internationale normen hooghouden en zij denken dat we een internationale orde verdedigen die in ons voordeel werkt; en een rationalisering is voor machtsstructuren die ons goed uitkomen. Er is heel veel scepsis over het idee van universele waarden die door iedereen gehuldigd worden.’
Amerika, China, India, Japan, Rusland, Turkije – ze hebben nu allemaal nationalistische leiders.
‘Die kant gaan we op. Het was ook een typisch Europese illusie dat de natiestaat zijn tijd heeft gehad. Dat was zelfs in Europa nooit helemaal het geval, al kwamen ze daar het verst.’
Lees dit interview door Arnout Brouwers verder op de Volkskrant