Naast financieel geograaf en polemist ben ik sinds kort ook politiek actief, als lijstduwer voor de Partij voor de Dieren in Europa. Omdat de tijd van meedenken plaats heeft gemaakt voor tegendenken. En omdat de vleesindustrie opvallend veel parallellen vertoont met de financiële sector.
Vorig voorjaar was Europa kort in de ban van een paardenvleesschandaal. Vleeshandelaren hadden goedkoop paardenvlees afkomstig uit Oost-Europa verkocht als duur rundvlees, wat vervolgens – verpakt en versneden – in allerlei producten terecht was gekomen: hamburgers, worsten, patés en andere voorbewerkte vleesproducten.
Het leverde een fascinerend inkijkje op in de complexiteit, ruimtelijke spreiding en ondoorzichtigheid van onze voedselproductieketens. En etaleerde het opportunisme, winstbejag en de kortzichtigheid van de handelaren die in deze lange ketens de cruciale schakels vormen.
Op 14 februari van dat jaar had de Nederlandse correspondent van de Financial Times een schokkend verhaal over de heer Jan Fasen, directeur van Draap Trading Ltd., juridisch gevestigd op Cyprus. Draap (‘paard’ omgedraaid) was de tussenpersoon die Roemeens paardenvlees had verkocht aan het Franse vleesbedrijf Spanghero, dat het vervolgens in allerlei voorgekookte vleesproducten had verwerkt, waarna het in de schappen van een groot aantal Europese supermarkten terecht was gekomen. Het schandaal was bij Fasen begonnen.
Hij bleek niet van onbesproken reputatie. Een jaar eerder was hij veroordeeld tot negen maanden celstraf voor het ‘omkatten’ van Zuid-Amerikaans paardenvlees in Duits rundvlees alvorens het door te verkopen op de Franse tweedehands vleesmarkt. En daarvoor was hij in opspraak gekomen door het verkopen van ‘onrein’ vlees onder valse halal-voorwendselen.
De parallellen met de praktijken in de bancaire sector zijn opvallend. ‘Verpakken,’ ‘versnijden,’ ‘omkatten’ – het is precies hetzelfde als wat er met onze hypotheken is gebeurd. Securitiseren is het transformeren van individuele financiële contracten tussen klant en bank in verhandelbare waardenpapieren die worden gekocht door institutionele beleggers die zich geen zier bekommeren om ons wel en wee en alleen uit zijn op een hoog, stabiel rendement.
En net als met het paardenvlees van de firma Draap komen onze hypotheken daar pas voor in aanmerking na grondig te zijn ‘omgekat,’ ‘versneden’ en ‘verpakt.’ En net als Draap Trading Ltd. van belastingparadijs Cyprus gebruikmaakt om toezicht te ontlopen, zo gebruiken bankiers voor het omkatten van hypotheken brievenbusmaatschappijen om het juridisch eigendom buiten de eigen balans te houden.Over het verpakken van hypotheken.
Onderzoekers van de Manchester Business School wijten in een recente publicatie zowel bancaire crisis als recente voedselschandalen aan vier gedeelde oorzaken: onnodige complexiteit, de terreur van aandeelhouderswaarde, ongelijke verdeling van onderhandelingsmacht en afwezigheid van ketenverantwoordelijkheid.
Lees deze colum van Ewald Engelen verder op De Correspondent
