Van 1 januari tot en 30 juni vervult Nederland het Europese voorzitterschap. We hebben de wind niet mee, ziet Frits Bolkestein.
De Europese Unie verkeert in zwaar weer. Daarvoor zijn drie oorzaken: Poetin, de Europese Munt Unie (EMU) en de asielzoekers. In het begin van de jaren negentig is de Sovjet-Unie afgeschaft. Rusland kwam in een situatie als had het de oorlog verloren: chaotisch, verarmd, strijdkrachten die in de touwen hingen. Het Westen heeft die tijd benut om de NAVO uit te breiden. Daarvoor was geen enkele militaire noodzaak: integendeel.
President Clinton wilde zijn herverkiezing zeker stellen en zei in een Poolse club in Detroit dat Polen lid van de NAVO zou worden. Nederland ging daarin mee. Als VVD-leider heb ik mij in 1997 tegen die uitbreiding verzet. De regering wil goede verhoudingen met Moskou, zei ik, dan moet zij de NAVO-uitbreiding niet steunen. De NAVO is van aard veranderd, zei men mij toen. Dat ziet men in Moskou anders, antwoordde ik. Daar ziet men de NAVO als geïntegreerde aanvalsmachine. De VVD trok aan het kortste eind: alleen GroenLinks steunde haar.
Ik vermoed dat dit een omslagpunt is geweest. Het Westen heeft gebruik gemaakt van een kortstondige zwakte om op te rukken tot aan de grenzen van Rusland, denkt men daar. Sindsdien is er met Poetin geen goed garen meer te spinnen. Recent voorbeeld is het Russische Constitutionele Hof dat uitspraken van het Europese Mensenrechtenhof mag negeren. Rusland wendt zich af.
Rusland heeft de Krim omstreeks 1780 op de Turken veroverd. Daarna was het gebied Russisch totdat Chroesjtsjov – zelf Oekraïner – het in de jaren vijftig van de vorige eeuw tot Oekraïens verklaarde. Dat Russische aanspraken op dat gebied tot fel verzet van de Oekraïense regering hebben geleid, viel te verwachten, hoewel de meerderheid van de bevolking zich liever aansloot bij Rusland. Tsjechov bracht er zijn vakanties door.
Voor de Russen is Oekraïne niet zomaar een land. Daar ligt de oorsprong van de Russische staat, Kiev in het middelpunt. Het was ook nooit echt onafhankelijk. Nu wel. Het is chaotisch en corrupt, met twee opstandige provincies. Federaal bestuur ligt voor de hand maar daar heeft Kiev zich tot nu toe met hand en tand tegen verzet. De regering lijkt aan te koersen op een handelsoorlog met Rusland maar die zal zij zwaar verliezen, alleen al door gebrek aan energiebronnen.
Deze toestand vraagt behoedzaam opereren van het Westen, dat de Oekraïne zeker niet met wapens moet voeden. Niet dat de toestand van Rusland beter is. De bevolking neemt gestaag af. Economische groei ook. Rechtspraak is corrupt. De economie is afhankelijk van de uitvoer van olie en gas. Vooruitzichten voorspellen nog jaren lage prijzen. En dan zijn er de westerse sancties. Maar of die zullen nopen tot ander beleid is de vraag. De Russen hebben voor hetere vuren gestaan.
Wat moet het Westen doen? Zo weinig mogelijk.