Een uitstekend initiatief van de Volkskrant om Tomas Sedlacek de Van der Leeuwlezing te laten houden en om Barbara Baarsma daarop te laten reageren (O&D, 8 november).
Sedlacek stelt vast dat de economie ons haar waarden oplegt en ons zo bijvoorbeeld in de crisis van 2008 stortte. Hij noemt waarden als egoïsme en rationeel gedrag gericht op nutsmaximalisatie en hij geeft aan dat economie ons zo een onmenselijk mensbeeld voorhoudt. Baarsma geeft daarop het perfecte antwoord van de gangbare economie. Dat antwoord schiet schromelijk tekort.
Baarsma stelt dat economie maar één waarde oplegt, namelijk dat meer welvaart beter is dan minder. En welvaart ‘is veel meer dan geld, winst of inkomen. Welvaart is alles wat ons welzijn beïnvloedt en waarvoor schaarse middelen worden ingezet.’ Dit brede welvaartsbegrip is wel heel abstract: alles zou er onder kunnen vallen. Daarom is de uitspraak dat meer welvaart beter is dan minder, een waarheid als een koe. Maar zodra economen concrete maatschappelijke problemen analyseren, moeten ze dat welvaartsbegrip concreet maken. En dan draait het in de praktijk toch meestal om geld of goederen. En de meeste economische modellen veronderstellen inderdaad rationeel gedrag.
Ooit een zinvolle economische analyse gezien van liefde, trots of waardigheid? Dat zijn uiterst belangrijke elementen van menselijk welzijn en daarvoor worden wel degelijk schaarse middelen (tijd en zelfs geld) ingezet. Hoe komt het toch dat economen over deze belangrijke onderwerpen zo weinig te melden hebben? Dat heeft natuurlijk te maken met het concretiseren van het welvaartsbegrip: het gros van de economen rekent liefde in de praktijk niet tot ‘welvaart’. En wij zullen het wel uit ons hoofd laten om bij onze liefdesproblemen een econoom te raadplegen.
Maar waarom raadplegen we economen wel bij problemen met de zorg? Dat komt natuurlijk omdat economen het bevredigen van onze behoefte aan zorg tot de welvaart rekenen. Zo leverden ze ons de marktwerking in de zorg. Die keuze: liefde niet, zorg wel, is absoluut niet vanzelfsprekend. Er zijn veel beschavingen geweest waar juist andersom gekozen zou zijn. Ook ligt het voor de hand om te bedenken dat liefde en zorg alles met elkaar te maken hebben en dus niet uit elkaar gehaald zouden moeten worden. Maar tegenwoordig zien we vaak hoe het economiseren van de zorg gepaard gaat met liefdeloze wantoestanden.
Naast zorg zijn er veel meer voorbeelden te geven van elementen van welzijn waar economen zich meester van hebben gemaakt en waarbij ze de maatschappelijke discussie zijn gaan domineren.
Lees dit artikel van Herman van Tuinen verder op de Volkskrant