Frankrijk naar een politiestaat?

Ik schrijf een proefschrift over noodrecht en financieel toezicht. Terwijl ik me de afgelopen jaren voornamelijk druk heb gemaakt over het gebrek aan zinnige noodwetgeving voor de financiële sector, nu komt daar een andere zorg bij: het noodrecht zelf. Ik zal uitleggen waarom.

Noodrecht is het rechtsgebied dat het handelen van de overheid in tijden van nood regelt en begrenst. Noodrecht is nodig omdat mensen in tijden van nood en angst nu eenmaal vatbaar zijn voor nagenoeg alles dat hen lijkt te beschermen, ook als die bescherming betekent dat regels die bedoeld zijn om de burger te vrijwaren van overheidsinmenging, worden afgekalfd. Met andere woorden: een noodsituatie is de ideale situatie voor een overheid om meer macht naar zich toe te trekken en werkt machtsmisbruik van de overheid dus vrij eenvoudig in de hand.

Noodrecht is bedoeld om dergelijk machtsmisbruik tegen te gaan, om de rechtsstaat door een crisis heen te loodsen en heeft als belangrijkste opdracht hem in stand te houden. Noodrecht is er om er voor te zorgen dat grondrechten gewaarborgd blijven en dat het politieke besluitvormingsproces, in normale omstandigheden gekenmerkt door transparantie en parlementaire inspraak, zoveel mogelijk intact blijft. Dat is de ene kant van het noodrecht.

De andere kant is dat het noodrecht, dat op grond van de noodtoestand in werking treedt, de overheid ruimere bevoegdheden geeft dan het recht in normale omstandigheden doet. De overheid kan de bewegingsvrijheid van mensen beperken door bijvoorbeeld een avondklok in te stellen en demonstraties te verbieden.

De overheid kan in de privésfeer van burgers treden door het briefgeheim op te heffen, zonder rechtelijk bevel huiszoekingen te verrichten en mensen langdurig te arresteren en te detineren op grond van een niet bewezen verklaarde verdenking. Daarnaast leidt de noodtoestand doorgaans tot het er snel doorheen drukken van wet- en regelgeving die in normale omstandigheden op veel weerstand zou stuiten, zoals een Grondwetswijziging of de uitsluiting van parlementaire inspraak in bepaalde noodsituaties.

Academische prietpraat? Nee. Hollande riep onlangs de noodtoestand uit en eiste direct een verlenging daarvan met drie maanden alsmede een Grondwetswijziging. Het Franse parlement, murw geslagen door angst en radeloosheid, zal instemmen, zoals nagenoeg alle parlementen van vergelijkbare rechtsstaten in dit soort situaties hebben gedaan. Intussen is de noodtoestand verlengd.

Lees verder op de Volkskrant

Michel Houellebecq: Franse politieke klasse faalt

De Franse schrijver Michel Houellebecq schreef in Il corriere della sera een commentaar op de aanslagen in Parijs en de Franse politieke klasse. De beschuldigingen zijn hard.

“Na de aanslagen van januari zat ik twee dagen aan het nieuws gekluisterd, zonder dat ik een blik kon afwenden. Na de aanslagen van 13 november heb ik geloof ik niet eens de televisie aangezet. Ik heb me beperkt tot het bellen van vrienden en bekenden die in de getroffen buurten wonen (dat zijn meerdere personen). Je went eraan, zelfs aan aanslagen. In 1986 werd Parijs getroffen door een serie bomaanslagen op verschillende openbare plekken (het ging om de Libanese Hezbollah, geloof ik, die toen de verantwoordelijkheid opeiste).

Er waren vier of vijf aanslagen, met een interval van enkele dagen, soms een week – ik herinner het me niet zo goed meer. Maar wat ik me wel heel goed herinner was de sfeer die de dagen erna heerste in de metro. De stilte in de ondergrondse gangen was totaal, en de reizigers bekeken elkaar vol wantrouwen. Dat was de eerste week het geval. Daarna begonnen de gesprekken weer redelijk snel en werd de sfeer weer normaal. Het idee van een dreigende explosie bleef in de lucht hangen, drukte op ieders borst, maar toch was het al naar de achtergrond verschoven. Je went eraan, zelfs aan aanslagen. Frankrijk zal niet bezwijken. De Fransen zullen niet bezwijken, ook al ontbreekt het hen aan heldenmoed, ook al hebben zij geen behoefte aan een collectieve reactie van nationale trots.

Zij zullen niet bezwijken want ze kunnen niet anders, en omdat je overal aan went. En geen menselijke emotie, zelfs niet de angst, is sterker dan de gewoonte. Keep calm and carry on. Rustig blijven en doorlopen. Natuurlijk, zo zal het gaan (ook al hebben we, helaas, geen Churchill om ons land te leiden). In weerwil van wat men denkt zijn de Fransen nogal braaf en laten zich makkelijk regeren, maar dat wil niet zeggen dat het complete idioten zijn. Hun belangrijkste gebrek zou je kunnen omschrijven als een soort oppervlakkigheid die neigt naar vergeetachtigheid, en dat betekent dat je van tijd tot tijd hun geheugen moet opfrissen. De erbarmelijke situatie waarin wij ons bevinden is te wijten aan concrete politieke verantwoordelijkheden; en die politieke verantwoordelijkheden zullen vroeg of laat door de zeef gehaald moeten worden. Het is erg onwaarschijnlijk dat de onbeduidende opportunist die de presidentszetel bekleedt, of de ingeboren zwakzinnige die de functie van premier bezet, om nog maar te zwijgen over de ‘tenoren van de oppositie’ (LOL), dit examen eervol zullen afleggen.

Lees de vertaling van Geerten Waling verder op TPO

Een groot deel van de wereld haat ons

De Nederlandse antiterreurexpert Peter Knoope zoekt de drijfveren van terroristen en waarschuwt het Westen. ‘Een groot deel van de wereld haat ons. Wat wij vooruitgang vinden, vinden zij neokoloniaal.’

De Nederlandse specialist in internationale betrekkingen Peter Knoope waarschuwt het Westen: wij dringen ons denken over geschiedenis op aan de rest van de wereld. En dat gaat helemaal fout. ‘We hebben geen idee van wat zich aan het ontwikkelen is. De woede, de ontevredenheid, de antiwesterse sentimenten.’

‘We denken nog altijd dat we moeten democratiseren, en dat onze seculiere vooruitgangsgedachten enige relevantie hebben in een wereld waarin het merendeel van de mensen antiwesters is. Dat verontrust me’, zegt Peter Knoope. Hij was tot vorig jaar directeur van het ICCT, het Internationaal Centrum voor Contra-Terrorisme, waar hij nu associate fellow is. Daarnaast is hij senior visiting fellow bij Clingendael, het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen, en reist de wereld rond. ‘Het is het cynisme ten top. Ik vlieg naar Myanmar, naar Mauritanië, naar Zuid-Afrika, ik ben de hypermobiliteit zelve. En iemand die in de knel zit in Syrië of Irak is niet welkom in Europa. Daar worden mensen boos van.’

Tijdens een van die diplomatieke reizen hoorde hij een opmerking, als een speldenprik in een hoop gesprekken: ‘Het merendeel van de mensen is hier antiwesters.’ Ze kwam van een Fransman die hij in Niger ontmoette. Knoope dacht: de implicatie van wat hier gezegd wordt, is gigantisch. Hij herhaalt de zin nog een keer. Die woorden, in een willekeurig Afrikaans land: ‘Het merendeel van de mensen is hier antiwesters.’ Ze blijven hangen, als een zwaard van Damocles boven onze Europese hoofden. ‘Want het is niet alleen in Niger zo, het is ook in Nigeria zo en het is ook in Tsjaad zo, en in Kameroen, in heel Sub-Sahara-Afrika, en ook in grote delen van Azië.’

Lees verder op Knack

David Van Reybrouck tot Hollande: ‘In uw poging de natie te sussen heeft u de wereld onveiliger gemaakt’

Auteur David Van Reybrouck reageert in een open brief aan ‘monsieur le président’ op de speech die François Hollande gisterenmiddag gaf. Daarin omschreef de Franse president de aanslagen in Parijs als een oorlogsdaad van IS. Volgens Van Reybrouck gaf Hollande daarmee een verkeerd signaal. Hieronder vindt u de integrale brief zoals Van Reybrouck die op Facebook publiceerde.

Monsieur le Président,

Wat een buitengewoon roekeloze woordkeus was dat van u om in uw speech van zaterdagmiddag het voortdurend over een ‘oorlogsdaad’ te hebben, uitgevoerd door ‘terroristisch leger’. Letterlijk zei u:

‘Wat gisteren is gebeurd in Paris en Saint-Denis is een oorlogsdaad, en tegenover een oorlog moet het land gepaste maatregelen treffen. Een daad die werd begaan door een terroristisch leger, Daesh (IS), tegen datgene wat wij zijn, een vrij land dat met de hele planeet praat. Een oorlogsdaad die werd voorbereid en gepland, van buitenaf, met externe steun die het onderzoek zal uitwijzen. Een daad van totale barbarij.’

Met die laatste zin ben ik het volkomen eens, maar de rest van uw discours is een griezelige, bijna woordelijke herhaling van wat GW Bush in het Amerikaanse Congress zei kort na de aanslagen van 11 september: ‘De vijanden van de vrijheid hebben een oorlogsdaad tegen ons land gesteld.’

De gevolgen van die historische woorden zijn bekend. Wie als staatshoofd een gebeurtenis als een oorlogsdaad kwalificeert, moet er gepast op reageren. Het leidde Bush tot de invasie van Afghanistan, wat nog te billijken viel, omdat het regime onderdak had geboden aan Al Qaeda – daar was zelfs de VN het over eens. Daarna volgde de volslagen krankzinnige invasie van Irak, zonder VN-mandaat, enkel en alleen omdat Amerika er massavernietingswapens vermoedde. Die waren er niet, maar die inval leidde tot een volkomen destabilisering van de regio, tot op vandaag. Na het vertrek van de Amerikaanse troepen in 2011 ontstond er een machtsvacuüm. Toen kort daarna in buurland Syrië een burgeroorlog losbarstte in de nasleep van de Arabische Lente, werd pas echt duidelijk hoe ondermijnend het Amerikaans militair optreden was geweest. In het noordwesten van het ontwortelde Irak en het oosten van het kapotte Syrië was er kennelijk voldoende ruimte om naast het regeringsleger en het Free Syrian Army een grote, derde speler te laten opstaan: ISIS, later IS.

Kortom, zonder Bush’ idiote invasie van Irak was er nooit sprake geweest van IS.

Lees verder op de Standaard

Paris: You don’t want to read this

You don’t want to read this, and I take no pleasure in writing it, and no one really wants to hear it right now. But I believe it needs to be said.

I join the world in grieving for the dead in Paris. I have grieved for the dead from 9/11 forward — the Australians who died in terror attacks on Bali in 2005, Londoners who died in terror attacks in 2005, the French citizens who died in the Charlie Hebdo attacks in January of this year, the Russians whose plane went down over the Sinai a week or so ago. I grieve also for those killed in smaller attacks already smuggled deep into the obscurity of our memory.

And so we Tweet hashtags and phrases in high school French and post GIFs to Facebook. We know what to do; we’ve done this before.

But it has to be said, especially looking at the sick repetition of the same story, that despite fourteen plus years of a war on terror, terror seems to be with us as much as ever, maybe even more. It is time to rethink what we have done and are doing.

Since that day in 2001, the one with those terrible sparkling blue skies in New York, we have spied on the world, Americans at home and foreigners abroad, yet no one detected anything that stopped the Paris attacks. We gave up much to that spying and got nothing in return.

Since 2001, the United States has led nations like Britain, France, Australia and others into wars in Iraq, Afghanistan, Libya and Syria, with drone attacks on people from the Philippines to Pakistan to all parts of Africa. We have little to nothing to show for all that.

Since 2001 the US has expended enormous efforts to kill a handful of men — bin Laden, al-Zarqawi, al-Awlaki, and this weekend, Jihadi John. Others, many without names, were killed outside of media attention, or were tortured to death, or are still rotting in the offshore penal colony of Guantanamo, or the dark hell of the Salt Pit in Afghanistan.

And it has not worked, and Paris this weekend, and the next one somewhere else sometime soon, are the proof.

Lees deze column van Peter van Buren verder

Paris attacks spur fresh calls for new EU border controls

Europe’s already charged debate over the influx of Middle East refugees was given fresh fuel by the attacks on Paris, with rightwing politicians and governments arguing for new border controls as EU leaders chided them for conflating terrorism and migration.

Jean-Claude Juncker, European Commission president, on Sunday rebuked those attempting to use the attacks to change EU policy as populists who are improperly equating asylum-seekers with outlaws. “We should not mix the different categories of people coming to Europe. The one responsible for the attacks in Paris . . . is a criminal and not a refugee and not an asylum-seeker,” Mr Juncker said at the G20 summit in Turkey. He added: “I would invite those in Europe who try to change the migration agenda we have adopted . . . to be serious about this and not to give in to these basic reactions that I do not like.”

Mr Juncker’s comments came amid calls from a growing number of politicians, including mainstream leaders as well as far-right populist fringes, for an immediate rethinking of Europe’s migration policy. The tensions were particularly fraught in Germany, where Chancellor Angela Merkel is already under fire from within her own centre-right grouping for her open stance on immigration.

Markus Söder, the Bavarian finance minister and a member of Ms Merkel’s CSU sister party, on Sunday called for more checks on the German border and said his southern border region would take matters into its own hands if Berlin did not do more. “Paris changes everything,” Mr Söder told the Welt am Sonntag newspaper. If Germany cannot secure its borders . . . then Bavaria can take on this task”.

Horst Seehofer (foto), the Bavarian prime minister, on Sunday called for federal police to impose controls on all border crossings with Austria.

Lees verder op The Financial Times

EU krijgt contra-propagandacentrum

Dit centrum moet ontluikende jihadisten op het juiste pad krijgen.

Met 1 miljoen euro wordt een Europees centrum opgericht dat EU-lidstaten die met extremisme te maken hebben kunnen inschakelen. België heeft een voortrekkersrol in het project. Dat heeft minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon donderdag in Washington gezegd op een top tegen terrorisme. Omdat de hele problematiek een globaal gegeven is, vroeg Jambon er om meer samenwerking, ook met de VS.

Jambon was een van de sprekers op de ‘Countering Violent Extremism Summit’. Hij omschreef er de situatie van jongeren die radicaliseren en naar Syrië of andere conflictgebieden trekken als een “tikkende tijdbom die met alle mogelijke middelen onschadelijk gemaakt moet worden”. Internationale samenwerking en maatregelen die verder gaan dan veiligheid en repressie – een thema waarover de Vilvoordse burgermeester Hans Bonte woensdag speechte in Washington – moeten een oplossing bieden.

Jongeren moeten de waarden van de democratische maatschappij leren, aldus Jambon. Hij wees er op het reeds aangekondigde Europese project rond contra-progranda voor Syriëstrijders, waarin België het voortouw neemt. Doel is een communicatiestrategie voor verschillende soorten media die als “tegengif” moet dienen voor de boodschap van haatpredikers.

De EU maakte 1 miljoen euro vrij voor het project en de ontwikkeling is net gestart in Brussel, met de hulp van Britse specialisten. “Het doel is een algemene communicatiestrategie die de Europese landen naar eigen inzicht kunnen gebruiken”, zei Jambon. “We willen de radicale elementen in onze maatschappij opsporen, identificeren en volgen bij hun mediagebruik en hen bereiken met betekenisvolle boodschappen.”

Lees verder op De Morgen

Het groeiende EU-verlanglijstje voor gegevensverzameling

De Britse premier David Cameron zegt dat zijn geheime diensten toegang moeten krijgen tot alle digitale communicatie van de Britten. Bondskanselier Angela Merkel wil Angela Merkel en de Bewaarplicht. telefoon- en internetaanbieders verplichten gebruikersdata voor lange tijd te bewaren. En Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad, pleit Donald Tusk over de reizigersdatabase. voor een snelle invoering van een centrale database met de gegevens van alle luchtvaartreizigers die het Europees luchtruim betreden of verlaten.

In de nasleep van de aanslag en het gijzelingsdrama in Parijs spreken Europese regeringsleiders ferme taal. De boodschap: Het Kwaad dat toesloeg in Parijs zal bestreden worden met nieuwe, betere en geavanceerdere maatregelen. Zwaardere wapens voor agenten, inzet van militairen, maar vooral: meer bevoegdheden voor terrorismebestrijders om informatie te verzamelen, op te slaan en uit te wisselen.

Niet heel verrassend: ook (oud-)hoofden van inlichtingen- en veiligheidsdiensten laten snel van zich horen. Pieter Cobelens, de ex-baas van onze Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD), pleit Bijvoorbeeld van de Belastingdienst en bewakingscameraregistraties. er vrijwel direct na Parijs voor om meer databases aan elkaar te koppelen. Jonathan Evans, voormalig directeur van de Britse veiligheidsdienst MI5, hekelt meteen de ‘verouderde’ wetgeving van Groot-Brittannië om communicatie te monitoren. En Michael Hayden, de oud-directeur van de National Security Agency (NSA), houdt Dat doet Michael Hayden hier (rond 4.24 minuut). de dag na de aanslagen nog maar eens een pleidooi voor de controversiële verzameling van telefoonmetadata.

In die roep om meer bevoegdheden zit een zekere logica. De bevolking eist daadkracht van haar leiders, media benadrukken de kans op een volgende aanslag en politieke tegenstanders verwijten regeringsleiders slappe knieën. Hou Rob Wijnberg noemt dat de ‘veiligheidsparadox.’ onder die omstandigheden de rug maar eens recht. (De Nederlandse regering is wat dat betreft (voorlopig) een uitzondering, waarover aan het slot van dit artikel meer.)

Maar te midden van die electorale, maatschappelijke en politieke storm gaat de belangrijkste vraag nog weleens verloren: werkt het? Zullen de voorgestelde maatregelen voor méér dataverzameling en méér databasekoppelingen ook echt terroristische aanslagen voorkomen?

Er is geen expert te vinden die twijfelt over nut en noodzaak van surveillance voor terrorismebestrijding. Maar er is een cruciaal onderscheid tussen het gericht monitoren, volgen en aftappen van terrorismeverdachten – laten we zeggen het klassieke inlichtingenwerk – en het ongericht verzamelen en opslaan van grote bergen communicatie van miljoenen burgers – laten we zeggen de sleepnetmethode. Van de eerste vorm van surveillance weten we dat die cruciaal is om terrorisme te bestrijden, maar geldt dat ook voor die andere vorm?

Laten we beginnen met de feiten over de aanslagen. Die spreken in ieder geval niet in het voordeel van de politici en spionnenbazen die pleiten voor méér data.

Lees dit artikel van Maurits Martijn verder op De Correspondent