De gemeente Son en Breugel moet op vier extra locaties stembureaus openen voor het referendum op 6 april over het associatieverdrag met Oekraïne. Dat heeft de rechter in Den Bosch maandag bepaald. Eerder oordeelde de rechtbank in Zwolle dat Oldenzaal geen extra stembureaus hoeft te openen.
De Brabantse gemeente Son en Breugel was aanvankelijk van plan om maar drie stembureaus open te stellen, zeven minder dan tijdens de laatste verkiezingen voor Provinciale Staten in 2015. De zaak was aangespannen door de Stichting Forum voor Democratie.
De rechter oordeelde dat de drempel om te gaan stemmen een stuk hoger wordt, als er zeven stembureaus komen te vervallen. ‘Er moet zorgvuldig worden omgegaan met de organisatie van het stemmen bij verkiezingen en referenda om te vermijden dat daarmee de uitkomst, al dan niet onbedoeld, wordt beïnvloed.’
Volgens de stichting Forum voor Democratie is de kans heel groot dat een reductie van 70 procent van het aantal stembureaus zorgt voor een lagere opkomst. De opkomst moet ten minste 30 procent zijn, alleen dan wil de regering het referendum bij haar afwegingen betrekken.
Hoe kan het dat twee rechters vorige week oordeelden dat het met minder stembureaus toch genoeg was en dat de rechter vandaag anders oordeelde?
Dinsdag oordeelde de rechter in Overijssel dat Oldenzaal met de aankondiging vijf stembureaus te openen “een redelijk besluit” had genomen. Oldenzaal opent twaalf stembureaus minder dan bij de laatste verkiezingen. Stichting GeenPeil vocht het besluit aan, omdat de aanjagers van het referendum vrezen dat minder stembureaus een negatieve invloed heeft op de bereidheid van kiezers om te gaan stemmen.
Vrijdag oordeelde de rechter in een soortgelijke zaak op landelijk niveau dat minister Plasterk gemeenten niet hoeft te verplichten meer stembureaus te openen. Die zaak was aangespannen door Forum voor Democratie, onder leiding van Thierry Baudet. Baudet, een van de aanjagers van het referendum, spande ook de zaak tegen de gemeente Son en Breugel aan.
Rechtbanken komen vaker tot verschillende oordelen. Maar dat de rechter vandaag met betrekking tot Son en Breugel anders oordeelde dan in de twee vorige zaken, verbaast Jit Peters, emeritus hoogleraar staatsrecht aan de Universiteit van Amsterdam.
“Het is een heel opvallend verschil”, zegt Peters. “De uitgangspunten van de rechters zijn verschillende geweest. De uitspraak in Son en Breugel is veel meer gericht op service naar de kiezers. De uitspraak in Oldenzaal is veel meer gericht op service naar de overheid. In de kieswet staat dat gemeenten minimaal één stembureau moeten openen, maar hoe veel, dat schrijft de wet niet voor. In het geval van een rechtszaak moet de rechter oordelen wat redelijk is. Daarbij zijn verschillende interpretaties mogelijk. Het is mensenwerk.”
“Over het algemeen moeten gemeenten de opkomst bevorderen, maar een heleboel gemeenten doen dat niet door minder stembureaus open te stellen. De rechter heeft gezegd dat het terugbrengen van tien naar drie stembureaus in de gemeenten Son en Breugel een drempel opwerpt. Dat vind ik een hele zinnige interpretatie. Er zijn volgens de rechter mensen die niet meer dan anderhalve kilometer hoeven overbruggen om bij een stembureau te komen, maar er zijn ook mensen die een grotere afstand moeten afleggen.”
Engels benadrukt dat de uitspraak geen directe gevolgen heeft voor andere gemeenten. “Dat komt doordat er nu twee verschillende uitspraken liggen. In een nieuwe zaak zal de rechter de argumenten dus weer apart moeten wegen.”
Thierry Baudet zegt morgen tientallen brieven te versturen naar gemeenten die minder stembureaus hebben ingesteld dan bij eerdere verkiezingen. Daarin verzoekt hij de gemeenten het aantal stembureaus bij te stellen en dreigt hij met een rechtszaak als ze dat niet zullen doen.
Bronnen: Volkskrant en NOS
Nu zaak tegen Son en Breugel gewonnen is, gaan onze advocaten ook andere gemeenten sommeren om voldoende stembureaus te regelen op 6 april.
— ForumvoorDemocratie (@fvdemocratie) 14 maart 2016
Het voeren van procedures tegen de overheid kost veel geld! Steun ons met een donatie op NL33INGB 000778174 Dank aan allen die al doneerden.
— ForumvoorDemocratie (@fvdemocratie) 14 maart 2016