How the EU elite paved the way for populism

In a now largely forgotten book published in 1982, Redemption by War: The Intellectuals and 1914, the American historian Roland Stromberg detailed how European intellectuals, almost to a man, welcomed the outbreak of the First World War. Things did not improve in the following decades, when scores of Europe’s thinkers fell under the spell of one extreme ideology or the other.

Is it different this time? Intellectuals across the continent seem almost unanimous in their defence of European liberalism which is threatened — as they see it — by Brexit and populism. Support for Leave in British universities ranged from the non-existent to the minuscule; and hardly a day goes by without some prominent intellectual warning of a return to the politics of the 1930s, to which the Saturday Guardian recently devoted a special supplement. Are Europe’s intellectuals on the right side of history at last?

Speaking of warnings, a small platoon of European thinkers did sound the alarm about the process of European integration in articles and books published at the turn of the century. Among them was Ernst-Wolfgang Böckenförde. Jurist, historian, and former judge on Germany’s Constitutional Court, he is little known in Britain although hopefully not for much longer now that a collection of his essays is available in English (Constitutional and Political Theory: Selected Writings)

Visieloos geschater

De euforie in de Brusselse bubbel was vorige week zondag kort maar hevig. Om half zes ’s middags maakte commissievoorzitter Juncker via Twitter zijn felicitaties aan de nieuwe Oostenrijkse president wereldkundig.

Volgens Juncker was de overwinning van Van der Bellen niet alleen een Oostenrijkse zaak maar ging ze heel Europa aan. En dat was omdat Van der Bellen zich had ingezet voor ‘Europese waarden’ en ‘eenheid’.

Bont maakte een uur later Martin Schulz het. In de eerste tweet meldde hij dat Van der Bellen had gewonnen dankzij zijn pro-Europese campagne. In de tweede dat diens overwinning een dodelijke slag had toegebracht aan het ‘benepen nationalisme en anti-Europeanisme van nostalgische populisten’. Om kwart voor acht voegde Donald Tusk zich in het Twitter-koor. Volgens hem waren felicitaties op hun plaats omdat de verkiezing van Van der Bellen ‘blijvende Europese eenheid’ zou betekenen.

Drie uur later verwierpen de Italianen de grondwetswijzigingen waar premier Renzi zijn politieke lot aan had verbonden, bleek het ‘benepen nationalisme’ van de ‘nostalgische populisten’ nog even springlevend als ervoor, en verstomden de felicitaties aan het adres van het Europese politieke establishment van de commentatoren en journo’s net zo snel als ze hadden opgeklonken.

Ik breng het in herinnering omdat het iets belangrijks onthult over de politieke kaste.

Lees deze column van Ewald Engelen verder op de Groene

De exploitatie van het populisme

Vanuit de diepe schemering van zijn politieke carrière probeerde ‘crimefighter’ Fred Teeven het van de week nog even: hij noemde George Maat, de patholoog-anatoom die manmoedig zijn eigen eerherstel had afgedwongen, een „drammerige, linkse hoogleraar die zijn gelijk wil halen”.

Iemand bij de VVD moet die truc bedacht hebben – wanneer je hopeloos nat dreigt te gaan, ga dan gauw even shoppen bij het populistisch levensgevoel. De publieke opinie is een stier – je hebt alleen een rode lap nodig. Links is erg. Een hoogleraar is een intellectueel, nóg erger. En drammers, daar gruwen wij ontspannen VVD’ers van. Arme Ard van der Steur, achtervolgd door die nasty, verbeten George Maat!

Edith Schippers probeerde het bij de vorige verkiezingen, met haar „krachten” die tegen haar partij zouden samenspannen. Deze week deed Melanie Schultz van Haegen, die de Nederlandse kust onderhands wilde prijsgeven aan de vastgoedsector en bakzeil haalde, alsof de tegenstanders haar plan moedwillig verkeerd hadden begrepen. Nu moest ze haar voorstel intrekken, terwijl ze juist, echt waar, aan de kant van de klagers stond: „Ik hou van de kust zoals die is: mooi en leeg.”

Ooit werkte het. Inmiddels is er maar één kracht die werkelijk tegen de VVD samenspant. Dat is de tijdgeest.

Lees deze column van Bas Heijne verder op het NRC

Het uur van de waarheid voor de Europese Unie

Populisme dat zich inlaat met nationalisme voedt de middelpuntvliedende krachten in de Europese Unie.

Na de opstand van de Griekse kiezers die vorige week Syriza aan de macht hielpen, was het dit weekend de beurt aan Podemos. In de straten van Madrid maakte deze beweging duidelijk dat ook het geduld van de Spaanse kiezers begint op te raken. Podemos gaat in de peilingen op kop en kan bij de verkiezingen dit jaar een serieuze bedreiging vormen voor enerzijds de door schandalen geplaagde regeringspartij Partido Popular en anderzijds de uitgebluste socialisten.

De kiezers in met name Zuid-Europa hebben genoeg van de bezuinigingspolitiek van de eurozone en laten zich steeds minder gelegen liggen aan de gevestigde partijen die tegen wil en dank die politiek in de praktijk brengen. Naarmate het economisch herstel langer uitblijft, de werkloosheid groeit en de schuldenlast steeds zwaarder drukt, neemt de overtuigingskracht van de zittende regeringen en de gevestigde partijen in de eurozone af. Dat zal blijken bij tal van verkiezingen die in 2015 in de EU worden gehouden.

Om aantrekkelijk te worden voor investeerders en om overeind te blijven in de mondiale concurrentieslag ontkomen de zuidelijke eurolanden er uiteindelijk niet aan om hun arbeidsproductiviteit flink te verhogen, de corruptie terug te dringen, effectief belasting te heffen en de bureaucratie aan te pakken. Aan zo’n programma kunnen links-populistische bewegingen als Syriza en Podemos in principe een wezenlijke bijdrage leveren.

Lees deze column van Hans Wansink verder op de Volkskrant

De dubieuze psychologie van de boze burger

Zoals ressentiment volgens Menno ter Braak aan de basis lag van het nationaalsocialisme, zo zou het volgens velen ook het huidige rechtspopulisme verklaren. Zij vegen daarmee hun eigen intellectuele straatje schoon.

Door Merijn Oudenampsen

Er gaat bijna geen verkiezing meer voorbij zonder een uitgebreide reeks van beschouwingen over de boze burger. Het lijkt wel alsof zich een nieuwe waterscheiding heeft voorgedaan onder het electoraat. Er is de kiezer die stemt op de middenpartijen, die in de media doorgaat voor rationeel, verantwoordelijk en genuanceerd. En er is de boze burger die stemt op de flanken, een menselijke achtbaan van rondcirkelende passies en emoties. De boze burger stemt uit protest, uit woede, uit jaloezie, uit angst en onverdraagzaamheid, maar nimmer, zo lijkt het, op basis van een weloverwogen politiek besluit. De rationele benadering van politiek, zo schrijft Trouw, ‘heeft een woedend, somber volk opgeleverd, dat weinig hoopvol is over de oplossingsvaardigheden van de politiek’. De krant heeft zelfs een ‘Bang-o-meter’ op zijn website staan, waar de kiezer zijn eigen hysterie en irrationaliteit kan testen.

De Europese verkiezingen van de afgelopen maand vormen geen uitzondering op dat patroon. Ook hier overheersen de psychologiserende bespiegelingen. NRC Handelsblad schrijft over de doorbraak van een ‘enorm cohort boze burgers die zich financieel bedreigd en door alle traditionele partijen in de steek gelaten voelen’. Het AD schrijft over ‘een spectrum van vijftig tinten grijze boosheid’. Weer anderen wijten de uitslag aan haat voor Europa, angst voor globalisering, woede over heersende elites, afgunst jegens bankiers en afkeer van immigratie. Bij zijn aantreden als voorzitter van het Europees Parlement stelde Martin Schulz dat de onvrede over het Europees bezuinigingsbeleid en het democratisch tekort problematisch is omdat het de voedingsbodem vormt voor ‘anti-Europees ressentiment’. Het is blijkbaar niet mogelijk op rationele of inhoudelijke gronden een EU-scepticus te zijn.

Lees verder op De Groene

Malmström’s totale wereldvreemdheid

Je zult toch geregeerd worden door ongekozen types á la Cecilia Malmström. In het Katholiek Nieuwsblad stond vandaag een stukje over haar. Hierin gaf ze het opkomend ‘populisme’ (lees: gefundeerde EU-kritiek) de schuld van het toenemend antisemitisme en Jodenhaat in Europa. Ik verzin het niet, leest u maar even mee:

“Het antisemitische en radicaalislamitisch geweld van terugkerende Syriëgangers, zoals de aanslag op het Joods Museum door Mehdi Nemmouche, ontvangt “zuurstof” en wordt “aanvaardbaar” gemaakt, door de “groeiende populistische en nationalistische bewegingen in heel Europa”.

Om daar vervolgens nog aan toe te voegen:

“We zullen niet in staat zijn gewelddadig extremisme te bestrijden, als we niet de propaganda weerleggen van hen die er extreme, xenofobe en racistische opvattingen op na houden.”

Maar natúúrlijk, de ‘populisten’ hebben het gedaan! Die enge, xenofobe nationalisten, die vermaledijde patriotten, die vaderlandslievende burgers, die domme euro-kritici, dat zijn vanzelfsprekend allemaal holocaust ontkenners en verantwoordelijk voor het verstoren van de mooie eurofiele droom van de EU-adepten. Het is bijna niet te geloven dat deze woorden door een eurocommissaris worden uitgesproken. Waar haalt deze flower power commissaris de guts vandaan om jodenhaat in verband te brengen mensen die willen opkomen voor hun eigen land, hun eigen taal, hun eigen cultuur? Komt deze commissaris weleens buiten? Brengt deze commissaris weleens een bezoek aan de islamitische wijk in Brussel of blijft ze de hele dag in haar Ivoren Toren in het Berlaymont gebouw? Daar lijkt het wel op.

Lees deze column van Jean Wanningen verder op de Dagelijkse Standaard