Door prof.(em.) dr. René Tissen
Onbekend, maar zéér bemind
De gemoederen rondom bitcoin bereikten de afgelopen weken een kookpunt nu de prijs ervan in mum van tijd met reuzensprongen omhoog én omlaag is gegaan. In een helder geschreven en informatief artikel schrijft Eva Snel van NRC op 7 januari over de snelle opkomst en mogelijk nog snellere ondergang van bitcoin, een analyse die ik met plezier heb gelezen hoewel ik zelf geen bitcoins heb. Maar om nu te zeggen dat ik na het lezen van haar artikel alles van bitcoin en de werking ervan begrijp en dat ook kan uitleggen aan anderen, nee, dat is niet het geval. Gelukkig ben ik niet de enige. Desgevraagd (door een RTLZ-presentatrice) aan een beursanalist van het Damrak of ook hij van plan is om bitcoin te gaan kopen, antwoordde deze snedig dat hij eigenlijk nooit ergens instapt als hij niet precies weet wat hij koopt.
Dit neemt niet weg dat heel veel kleine en grote beleggers wél zijn ingestapt, uiteraard in de hoop snel winst te kunnen pakken. Het blufpokeren rondom de indrukwekkende prijsstijging en het enorme prijs potentieel van bitcoin, maakt het zeer aantrekkelijk om erin te stappen. Laten we wel zijn. Wie wil nou de boot missen als de groeiprognoses van bitcoin duidelijk laten zien dat prijsstijgingen tot 100.000 euro en zelfs tot 400.000 euro per bitcoin, volgens sommige analisten op korte termijn realiseerbaar zijn? Slechts een enkeling – zoals ik- is van mening dat bitcoin meer op een piramidespel lijkt, dan op een echte ‘store of value”? Echter, misschien is het wel zo dat bitcoin vooral aantrekkelijk is voor jongere generaties beleggers die bitcoin zien als het zwaard dat de ‘oude wereld’ (van digibeten) scheidt van de ‘nieuwe wereld (van digineuten). Er is overigens sinds het ontstaan van bitcoin ook veel waarde verloren gegaan. Hoe? Doordat mensen hun toegangssleutels en codes kwijtraakten, of de inlog procedures niet meer wisten. Is bitcoin een munt die gelijkwaardig is aan echt geld? Of is de een gewoon modern virtueel en de ander ouderwets fysiek?
Zal ik binnenkort met bitcoin boodschappen kunnen doen? Er staan inmiddels her en der in de wereld zo’n 6000 betaalautomaten, maar de status van betrouwbaar transactiemiddel is nog ver te zoeken. Er zijn op het internet juichend enthousiaste filmpjes over bitcoin betaalautomaten te zien, waarin echter zo’n complexe procedure moet worden gevolgd dat het bijna lachwekkend is, in ieder geval extreem tijdrovend. Tussen de middag even snel bitcoins pinnen, zit er voorlopig echt niet in.
Bitcoin als bank
Er is nog een probleem. bitcoin lijkt over echt geld te gaan. Maar is het dat niet. In alle gevallen moeten bitcoins bij aan- en verkoop ‘omgewisseld’ worden in bestaande valuta die wel als wettig betaalmiddel zijn erkend, een status die bitcoin graag zou willen hebben, bijvoorbeeld als vervanging voor de Amerikaanse Dollar als wereldreserve munt, maar deze nog niet heeft en misschien ook nooit zal krijgen. Er is misschien wel toekomst. Als bitcoin zich ontwikkelt van betaalmiddel tot echte bank, dan is het waardepotentieel van bitcoin inderdaad enorm, misschien zelfs oneindig. Stel je voor dat Bitcoin alle transacties die voortvloeien uit de relatie tussen vraag en aanbod van klanten kan uitvoeren, echter zonder de bureaucratie en het overtollige ‘vet’ dat banken in de loop der jaren hebben vergaard en dat nodig is om financieel-maatschappelijk stabiel en betrouwbaar te kunnen opereren. Door bitcoin te koppelen aan moderne -data gedreven- organisatie-ontwerp technologie, zoals Blockchain, zouden nieuwe -internationale- banken kunnen ontstaan die overal ter wereld op gelijkaardige wijze transacties verwerken en toch hun zakelijke onderscheid in de afzonderlijke landen kunnen blijven behouden. Een soort gigantische backoffice. Ik betwijfel echter of bitcoin hier een sterke positie zal kunnen innemen, omdat traditionele banken natuurlijk niet gek zijn. Zij beschikken over een banklicentie. Daar kan bitcoin alleen nog maar van dromen. Daarbij komt dat alle banken momenteel bezig zijn om blockchain-technologie te ontwikkelen voor de herinrichting van hun processen, richting platform transacties. Bij succes zal er waarschijnlijk een nieuwe fusiegolf van grote banken ontstaan, wellicht met bitcoin/blockchain als kern. Helemaal op eigen houtje zal bitcoin het denk ik moeilijk krijgen, gelet ook op andere digitale cryptovaluta die momenteel op de markt komen, waaronder die van centrale banken. Het is zeer de vraag of deze mogelijke toekomst van bitcoin de hoge prijzen rechtvaardigt die momenteel op de borden worden genoteerd? Zo ja, dan kan een enorme prijsexplosie plaatsvinden, waarbij het deksel van de pot vliegt. Zo nee, dan hebben de huidige beleggers een chagrijnige kat in de zak gekocht.
De toekomst: Laten we reëel zijn
Waarschijnlijk moeten wij vaststellen dat bitcoin (nu nog) geen eigen waarde heeft en die waarde alleen zal kunnen verkrijgen door ingebed te raken in bestaande financiële systemen, via wat ‘Innovative Finance’ is gaan heten. Een goed voorbeeld hiervan werd onlangs door Tyler Durden van Zero Hedge beschreven . Hij maakt melding van een beursgenoteerde onderneming die onder de naam Microstrategy (MSTR) een breed scala van informatiediensten aan klanten levert. De onderneming boekte in 2019 een omzet van bijna 500 miljoen dollar met 2400 werknemers.De leiding is in handen van Michael J. Saylor, bekend om zijn gewaagde ‘Fintech’ oplossingen voor de anderszins nogal traditionele financiële sector. Hij levert paradigma doorbrekende nieuwe mogelijkheden, sommige van het kaliber van Elon Musk. Ieder op hun eigen gebied proberen deze beide CEO’s de oude wereld van de ‘technology poor’ te vervagen door een nieuwe wereld van de ‘technology rich’.
In 2020 maakt Saylor bekend dat zijn onderneming converteerbare bedrijfsobligaties had uitgebracht ter dekking van de schuldenlast van de onderneming. In het kader van het steunbeleid van kwantitatieve verruiming van de Federal Reserve verkoopt Saylor deze obligaties aan de Fed. Hij ontvangt hiervoor aanzienlijke hoeveelheden cash geld die hij echter niet toevoegt aan de op dat moment bestaande kaspositie van de onderneming. Hij koopt ter versterking van de onderneming 21.454 bitcoins tegen de op augustus 2011 geldende ‘schamele’ koers van 10.000 dollar per bitcoin. Deze verrassende actie trekt onmiddellijk de aandacht van de markt. Hier, zo is men van mening, ontstaan kansen om bitcoins te laden met toekomstige waarde, de “store of value” benadering. In korte tijd spuit de prijs van MSTR omhoog. De beurswaarde van de onderneming groeit van 1.2 miljard dollar in augustus 2020, naar 5 miljard dollar in de eerste week van 2021. Maar Saylor doet meer. In plaats van zijn liquiditeitspositie te versterken met cash, gebruikt hij de helft van het steungeld dat hij van de FED heeft gekregen voor de oprichting binnen MSTR van een MSTR Bitcoin Investeringsfonds Dit trekt de aandacht van Morgan Stanley. Deze onderneming besluit om voor 10% in het fonds deel te nemen. De prijs van bitcoins spuit vervolgens omhoog. Dit trekt op zijn beurt de aandacht van de markt. Beleggers krijgen namelijk hierdoor de mogelijkheid om in bitcoins te gaan, zonder daadwerkelijk bitcoins te bezitten. Dit laatste is voor veel institutionele systeem beleggers doorgaans niet toegestaan, want te risicovol. Ook bij beleggers leeft immers de vraag wat bitcoins nu eigenlijk zijn: geld of waarde? De belangstelling van een grote groep beleggers om bij MSTR-fonds in te stappen is groot. De prijs van bitcoins schiet verder omhoog. De verwachting is dat 100.000 dollar per bitcoin haalbaar moet zijn, als tussenstation naar meer, veel meer. …
Is hier sprake van innovatief financieel beleid, of is het een slim piramidespel dat zich baseert op de hebzucht van de deelnemers? We weten het niet. De tijd zal het leren.
Een illusie rijker
Wat snel omhoog komt , gaat doorgaans ook weer snel omlaag. De afgelopen week is de koers van bitcoin scherp gedaald, van krap 40k, naar ruim 30k. De crypto lijkt ten prooi te zijn gevallen aan speculanten. Gecombineerd met de verdenking dat bitcoin nog steeds een ruime vrijplaats voor criminelen is, kan het de verdere ontwikkeling van bitcoin hinderen, zo niet onmogelijk maken. Zou dat erg zijn? Ik weet het niet. Er is een aantoonbare behoefte aan betrouwbare financiële instrumenten die de overgang van de oude wereld naar de nieuwe wereld mogelijk maken, in de vorm van verzekeringen die als garantiefonds van en voor waarde werken. Eigenlijk zoals momenteel tegen fysiek goud wordt aangekeken. Kan een koppeling tussen bitcoin (virtueel) en goud (fysiek) de oplossing bieden? De toekomst zal het ons leren.
Zojuist komt via The Times het bericht bij mij binnen dat Christine Lagarde van de ECB pleit voor strenge mondiale regulering en strakke handhaving van de regels rondom bitcoin. Ze wijst op het huidige misbruik dat van bitcoin wordt gemaakt als wereldhaven van zwart geld. Het lijkt een grote modderpoel voor criminaliteit te zijn. Daarbij komt dat in haar ogen bitcoin een ‘funny business’ is, waar meer mensen hun geld verliezen dan er aan verdienen. Je kunt er nooit zeker van zijn dat je de coins wel hebt, je kunt er moeilijk bij en verliest het gemakkelijk. Het is eigenlijk waardeloos. Maar ja, het is óók waard wat een gek ervoor biedt.
Dit opinieartikel is op persoonlijke titel geschreven door prof.(em.) dr. René Tissen, sinds 1991 hoogleraar bedrijfskunde aan Business Universiteit Nyenrode te Breukelen. Dit artikel bevat op geen enkele wijze een beleggingsadvies.