Veel mensen grijpen het Oekraïnereferendum aan om te protesteren tegen het kabinet en de EU. Maar de kans is groot dat ze na woensdag alleen nog maar bozer zullen zijn.
De 63-jarige Jan Uding, vrijwilliger in een verpleeghuis in de Haagse Schilderswijk, blijft woensdag thuis. Uit protest tegen het kabinet en ‘alle mooie verhaaltjes’. Het is net zo’n corrupte bende als in Oekraïne. ,,Als je eenmaal in de Kamer hebt gezeten, word je vanzelf burgemeester of wethouder. Ik zie die Pechtold op tv roepen over het verdrag: ‘stem ja, stem ja, stem ja’, omdat het zo goed zou zijn voor iedereen. Je ziet gewoon dat hij zit te liegen.”
Stemmen heeft bovendien geen zin, denkt de Hagenaar, dat verdrag komt er toch wel. ,,Het wordt je nu gewoon door je strot geduwd, met een tempo van hier tot ginder. En na een paar jaar zeggen dat het mis is gegaan. En politici leren er niks van: de volgende keer maken ze dezelfde fout. Daar word ik zo langzaamaan een beetje ziek van.”
Kiezers willen woensdag veel meer zeggen dan alleen wat ze van het associatieverdrag met Oekraïne vinden. Maar liefst twee derde van de stemmers geeft met ‘voor’ of ’tegen’ een oordeel over de Europese Unie, blijkt uit opinieonderzoek van Maurice de Hond.
Ook spreekt twee derde zich in dit referendum uit over ‘de wijze waarop democratie in Nederland werkt’. Nog eens 42 procent van de Nederlanders zegt dat hun stem hun oordeel over het kabinet weergeeft.
Het viel politicoloog Martin Rosema, gespecialiseerd in kiezersonderzoek, al eerder op. ,,De EU is het belangrijkste motief voor kiezers. Hun onvrede zit diep en daar is slim op ingespeeld door de initiatiefnemers van het referendum. Jan Roos en consorten hebben het gepresenteerd als referendum over de EU. Dat beeld draai je niet makkelijk meer om.”
Mensen voelen zich niet gehoord, zegt onderzoeker Paul Dekker van het Sociaal en Cultureel Planbureau. ,,Dat komt nu naar buiten. De elite is te ver afgedreven van de gewone burger, is het gevoel. In de EU gebeuren allerlei dingen waarop gewone mensen geen greep hebben.”
De uitbreiding van de Unie met tien vooral Oost-Europese landen in 2004 ging veel mensen bijvoorbeeld te snel. Een jaar later kwam de grote onvrede aan het licht tijdens het referendum over de Europese grondwet, waar een meerderheid tegen stemde.
Sindsdien is de boosheid niet verminderd. Dekker: ,,Sommige mensen voelen zich vernacheld, omdat de grondwet voor hun gevoel toch is doorgegaan onder een andere naam: het verdrag van Lissabon.”